Besnik Sinani
Këto ditë myslimanë nga mbarë bota janë mbledhur në qytetin e Mekës të Arabisë Saudite për të kryer pelegrinazhin e Haxhit, një event unik qe mbledh cdo vit gati pesë milionë besimtarë që udhetojnë nga të katër anët e botës. Qyteti i Mekës këto ditë pasqyron diversitetin etnik e racor të botës islame dhe kësisoj, arabët vendali të rajonit kthehen për pak ditë në minoritarë, për ti lënë dominimin indonezianëve, indianëve dhe miliona pelegrinëve të tjerë nga gjithë kombësitë e botës.
Muajin e kaluar u botuan për herë të parë rezultatet e një studimi të kryer nga Forumi Pew për Religjionin dhe Jeten në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, i pari projekt që ndërmer të pasqyrojë hartën e popullsisë myslimane në botë. Gjetjet habitën disi edhe drejtuesit e projektit si Brian Grim. Numri i myslimanëve sot ne botë llogaritet të jetë rreth 1.57 bilion apo 23% të popullsisë së botës. Lindja e Mesme dhe Afrika Veriore është vend banimi i vetëm një nga pesë myslimanëve të botës. Një pjesë e mirë e myslimanëeve jetojnë si minoritarë në vende si India apo Rusia. Kina ka më shumë myslimanë se Siria, Gjermania ka më shumë myslimanë se Libani, dhe Rusia ka me shumë myslimanë se Libia dhe Jordania së bashku. Drejtori i punës kërkimore, Allen Cooperman, vuri në dukje se vënde si Rusia, Kina, dhe India, të cilat nuk mendohen shpesh si vende myslimane, kanë sasi të konsiderueshme të popullsisë myslimane. Ai vuri gjithashtu në dukje se, teksa shumëkush mendon për myslimanët në Evropë si emigrantë të ardhur, kjo është e vërtetë vetëm për Evropën Perendimore, ndërsa “në pjesën tjetër të Evropës – Rusia, Shqipëria, Kosova, këto vende – myslimanët janë popullsi indigjene.”
Ky studim, më i madhi i llojit të vet, mbulon më shumë se 232 vende dhe territore. Edhe pse studimi vë në dukje se gati 90% e myslimanëve janë suni dhe vetëm 10% janë shia, studimi nuk ka marë parasysh dallimet sektare. Studimi është bazuar mbi kriterin e vetë-identifikimit, jo në nivelin e religjiozitetit apo specifitetin sektar dhe shumica dërmuese e të pyeturve janë përgjigjur se janë myslimanë pa specifikuar dallim sektar.
Këto gjetje, ku gati një në cdo katër banorë të globit është mysliman, dhe ku myslimanët e Lindjes së Mesme përbëjnë vetëm një minoritet të tërësisë së popullsisë së myslimanëve të botës, kanë reperkursione, sipas disa analistëve, dhe në përpjekjet politike të Shteteve të Bashkuara për përmirësimin e marëdhënieve me myslimanët nëpër botë. Kohët e fundit, Departamenti i Shtetit Amerikan, caktoi nje myslimane amerikane, Farah Pandith, si përfaqsuese speciale e Shteteve të Bashkuara në komunitetet myslimane kudo në botë. Këto përpjekje do duhet të marin parasysh se shumica e myslimanëve nuk gjenden në Lindjen e Mesme, ku aktualisht Shtetet e Bashkuara kanë fokusuar aktualisht përpjekjet e tyre diplomatike.
Eventi i Haxhit kombinon ritet e traditës fetare me realitetin e kompleksitetit të bashkësive myslimanë kudo në botë. Është tregues i diversiteti po aq sa dhe unitetit të besimit, ritualeve, dhe vlerave që informojnë jetën e një komuniteti të shpërndarë në të karët anët e botës.
e premte, 27 nëntor 2009
e mërkurë, 11 nëntor 2009
Përtej patriotizmit ideologjik
E. Mërtiri
Kërkesa e Bashkësisë Islame në Kosovë për futjen e lëndëve fetare në kurrikulat arsimore, ka ngjallur reagime dhe debate të shumta të cilat kanë polarizuar opinionin publik. Në përgjithësi, temat fetare janë të tilla që ngjallin vëmendjen e opinionit, jo vetëm për natyrën që ka debati mbi fenë në përgjithësi, por edhe për faktin që kjo sferë e jetës njerëzore është e tillë që zgjon sensibilitete të forta, të cilat ushtrojnë ndikim të ndjeshëm në shoqëri. Ajo çka vihet re dukshëm kudo në trojet Shqiptare është mungesa e kthjelltësisë në trajtimin e problemeve të tilla, si dhe mungesa e konsideratës ndaj sentimentit fetar. Në këtë mënyrë, debate të tilla karakterizohen, jo vetëm nga padija dhe konfuzioni ideologjik, por edhe nga një mungesë e thellë etike dhe ndjeshmërie. Natyrisht, e kaluara komuniste dhe diktatoriale e shqiptarëve, ka kultivuar një vrazhdësi të madhe ndaj fesë, gjë që i bën qasjet ndaj dukurive fetare të karakterizohen nga një mungesë e theksuar respekti ndaj së shenjtës. Kjo bën që shqiptarët sot të mos e kenë për gjë të shqelmojnë shpirtrat e njëri-tjetrit, duke dëshmuar intolerancë dhe agresivitet ndaj afeksioneve më intime të të tjerëve. E gjithë kjo, përbën një dëshmi të gjallë të faktit që realiteti shqiptar nuk është shkëputur ende nga efektet e së shkuarës. Në të kundërt, debate të tilla, do të mund të ishin vërtetë të frytshme, nëse nuk do të mbartnin fytyrën e fanatizmit dhe brutalitetit që karakterizon në mënyrë të natyrshme kombe të tillë, të vonuar në procesin e zhvillimit dhe modernizimit të tyre, si dhe të kultivuar me ngurtësi doktrinare dhe asgjësim të botës shpirtërore, siç është në tërësi kombi shqiptar.
Më duhet të sqaroj se, nuk jetoj në Kosovë, ndaj dhe nuk e njoh mirë realitetin shoqëror atje. Por, nga ajo çka shfaqin mediat, duket se problemet janë thuajse identike me ato në Shqipëri. Pa u ndalur në këtë temë, duhet thënë se pjesa më e madhe e inteligjencës sot duket se po shkon drejt maturimit të gjuhës së debatit, duke hequr dorë nga agresiviteti dhe intoleranca e shfaqur në fillimisht. Duhet pranuar që,një pjesë e mirë e inteligjencës shqiptare, këndej dhe andej kufirit, ka filluar të zbusë tonet ndaj fesë, ndërkohë që reagimet më të ashpra, vijojnë për inerci nga shtresa më dytësore të piramidës intelektuale në komunikimin publik. Kjo ka ardhur për shkak se shumë intelektualë kanë kuptuar tashmë që tezat antifetare, tezat revanshiste, që aspirojnë konvertime masive qoftë nga një fe në tjetrën, qoftë edhe në funksion të në indiferencës fetare, janë thjesht utopi, të cilat, jo vetëm që nuk të çojnë askund, por mbi të gjitha janë mjaftë të dëmshme, pasi ato minojnë klimën e mirkuptimit shoqëror duke polarizuar jetën drejt konfliktualiteteve të tepërta dhe pa vend. Akoma edhe më e dëmshme do të ishte një gjë e tillë në Kosovë, ku ekuilibrat socialë janë edhe më të brishtë dhe kërcënimet më të mëdha.
Në fakt, e njëjta gjë ka ndodhur me një sërë intelektualësh shqiptarë gjatë periudhës së shpalljes së pavarësisë e disa vjet më pas. Shumë prej tyre (duke përfshirë edhe Fishtën apo Konicën), në kushtet e një kohe të turbullt, e cila shtronte me mijra udhëkryqe për të ardhmen e shqiptarëve, kanë përkrahur idenë për rikatolicizimin e Shqipërisë, apo edhe idenë e çfetarizimit të kombit, duke e parë fenë si një pengesë për evropianizimin apo modernizimin e vendit. Në fakt shumica prej tyre kanë besuar vërtetë që, pas rënies së Perandorisë Osmane, shqiptarët do të riktheheshin lehtësisht në “fenë e të parëve”, ose do të ecnin në rrugën e shekullarizmit afetar të modeleve revolucionare të së majtës evropiane. Ky besim është ushqyer ndjeshëm edhe nga miti i indiferencës fetare, i ndërtuar nga një pjesë e mirë e intelektualëve të asaj kohe, të frymëzuar nga një vulgarizim i dekontekstualizuar i maksimës së njohur të formuluar nga Pashko Vasa, sipas së cilës, “feja e shqiptarit është shqiptaria”. Indiferenca fetare, ka qenë miti me anë të të cilit ata kanë synuar të mbrojnë shqiptarët në arenën ndërkombëtare nga “damka” orientale, por ka qenë njëkohësisht edhe miti i konstruktimit të një shoqërie afetare, joorientale, e cila shihej si operacion i domosdoshëm për kultivimin e botës shpirtërore që kërkon modernizimi. Megjithatë, shpejt ata e kuptuan që realiteti ishte ndryshe, ndaj dhe hoqën dorë nga fantazi të tilla, të cilat rezultuan të pasuksesshme. Mbeti vetëm projekti për defetarizimin e vendit, i cili iu imponuar përdhunshëm shqiptarëve në të gjitha copat e trojeve të tyre të ndara. Rikthimi i ideve mbi revanshzimin konvertues pas rënies së regjimeve përkatës, i përket pikërisht dukurive të tilla që rrjedhin prej vakumit që lenë pas shembjet e diktaturave.
Në shkrimin me titull “Shpjegim anemik i një beteje të humbur” të datës 4 tetor në “infopress”, shkruar nga Hamdi Thaçi, si edhe në shumë shkrime të tjera të ngjashme të ndezura prej këtij debati, mund të gjesh pa fund, kësi elementësh, të cilët i përkasin tezave të tilla revanshiste apo edhe të vijimsisë antifetare të periudhave tranzitore postdiktatoriale. Autori, një mësues gjimnazi, merr përsipër të replikojë vendosmërisht me dr. Ferid Aganin, për të hedhur poshtë përfundimisht tezat e tij, për nevojën e përfshirjes së lëndëve fetare në arsimin publik. Për të shmangur çdo keqkuptim të mundshëm (do të thoja në fakt, të pashmangshëm ndaj një kategorie që e ka të vështirë të pranojë diversitetin ideor), po shpreh pozicionimin tim abstenues, jo se kam ndonjë paramendim lidhur me marrëdhënien ndërmjet fesë dhe isntitucioneve arsimore, por thjesht për shkak të distancës me realitetin shoqëror në Kosovë. Por, ajo për të cilën vërtetë duhet të shqetësohemi më shumë, është pikërisht mënyra sesi reagojnë individë apo grupe të caktuara individësh në raste të tilla, duke krijuar një klimë aspak të shendetshme për zhvillimin e shoqërisë. Paraprakisht na duhet të sqarojmë se, shkrimi i Hamdi Thaçit, na shërben më tepër si një model, për të marrë në analizë botëkuptimet që ndërtojnë premisat e debatit në lidhje me tema të tilla, të cilat i ndeshim shpesh në pikëpamjet e një pjese të konsiderueshme të elitave shqiptare. Karakteristikë e përbashkët e këtij angazhimi intelektual është kultivimi i një ligjërimi monolitik, intolerant dhe shpesh edhe konfliktual në lidhje me tema të tilla. Në të kundërt, niveli i argumentimit dhe objektivitetit të shfaqur në këtë shkrim, nuk do t’ia vlente për një përgjigje serioze.
Thelbi i shkrimit qëndron në bindjen e autorit se, përfshirja e lëndëve fetare në sistemin arsimor (dhe në tërësi përhapja e botëkuptimeve, sidomos ato Islame, në shoqërinë shqiptare) përbën një kërcënim të madh për kombin pasi, ato do të pengojnë zhvillimin shkencor të të rinjve duke i hapur rrugë prapambetjes dhe injorancës, si dhe do të deformojnë identitetin kombëtar duke futur në shoqëri një kulturë shkatërruese, degjeneruese, e cila nuk i përket dhe nuk i duhet kombit shqiptar. Do të desha të ndalesha në këto dy aspekte të cilat i shoh si thelbësore për të dekonstruktuar mbetjet ideologjike të cilat infektojnë mendjet e shumë njerëzve në trojet shqitpare, gjë që sjell për pasojë të gjithë furinë e një përplasjeve të tilla.
Kemi të bëjmë pra me raportin ndërmjet fesë dhe shkencës (elementë kyç në krijimin e stereotipeve që burojnë prej modernizmit) si dhe raportin ndërmjet fesë dhe identitetit kombëtar (të cilët stereotipizojnë elementët fetarë mbi bazë të botkuptimeve nacionaliste). Nga kjo, del në pah një dikotomi e tretë, e vetmja që konsiderohet e pranueshme prej kësaj kategorie në këtë trinom: fe, shkencë, komb. Pra nga marrëdhënia e këtyre tre entiteteve, e vetmja dikotomi e pranuar është ajo komb-shkencë, ndërkohë feja konsiderohet e papranueshme për të krijuar një marrëdhënie me të dyja nocionet e tjera. Natyrisht, një skematizim i tillë antinomik i këtyre nocioneve dëshmon qartazi për deformimet ideologjike që strukturojnë botën ideore të atyre që i bartin botkuptime të tilla.
Përsa i përket pikës së parë, ndikimi ideologjik është krejt i dukshëm. Ai konstatohet në shumë aspekte, duke përfshirë idetë, gjykimet, frazat e shprehura si dhe në terminologjinë e përdorur. Konkretisht autori shprehet: “Feja do të ruhet e do të struket përgjithmonë në shtresat e varfra e të mjera, në ato shtresa ku kleri do të arrijë ta ruajë frikën e tmerrin për njerëzit e padijshëm e të pashkollë. Kurse shkenca, e cila inspirimin dhe bazën e krijimit e ka shkollën, universitetin, do të ecë e do të zhvillohet për të mirën e njerëzimit, siç ka vepruar, në mos më herët, nga Sokrati e këndej”.
Në fakt, këtë frazë e morëm thjesht si një shembull, pasi, thuajse i gjithë shkrimi është i mbushur me të tilla. Në kaq pak rreshta, çdo sy i lexuar sadopak në fushën e mendimit, filozofik, sociologjik, historik e politik, arrin të shquajë ndikimin e një sërë pikëpamjeve ideologjike si: shkencizmi, pozitivizmi, iluminizmi, romantizmi, komunizmi, evolucionizmi, historicizmi etj. Dhe jo më kot po i hyjmë një detektimi të tillë, pasi vërejmë se pikëpamje të tilla kanë gjetur shtrirje në një nivel të gjerë në shoqërinë shqiptare, duke penguar zhvillimin e shoqërisë, në përputhje me realitetet e reja që i parashtrohen.
Shkurtimisht po përpiqemi të tregojmë se si janë përfshirë rryma të tilla të tejkaluara në botëkuptimit e autorit në fjalë. Kulti i shkencës që z. Thaçi e vendos në rangun e rivalitetit me kultet fetare, është një tipar i pranishëm në të gjitha konstruktet e ideore si këto që përmendëm. Ai vepron duke e ngritur mendimin shkencor në rolin e arbitrit definitiv të jetës individuale dhe shoqërore në kundërshtim kjo me rolin që realisht ka shkenca në jetën njerëzore, si një sferë konkrete e dijes. Shkencizmi e njeh shkencën, si të vetmin burim të dijes njerëzore, gjë që do të thotë mohim i çdo përsiatje dhe të vërtete tjetër metafizike, religjioze, mitike, tradicionale, zakonore, etj. Pikërisht kjo e bën gjithë këtë joshkencore. Shtrirja e mendimit shkencor, përtej hapësirës që ka për objekt, është në kundërshtim me vetë mendimin shkencor. Këtu nuk kemi të bëjmë më me shkencë, por me ideologji, madje një ideologji që merr trajtat e një feje, e për më tepër një feje materialiste, të cilën të gjithë filozofët seriozë bashkohorë e kanë denoncuar si një nga burimet kryesore të tragjedisë së shek. XX. Në këtë linjë, besimi se e ardhmja do ti përkasë shkencës, është një profetizim mesianik pozitivist, i cili vjen në mendësinë e inteligjencës shqiptare nëpërmjet ideologjive që kanë formatuar mendimin totalitarist modern. Dukuria thelbësore e tij, ashtu si çdo ideologji tjetër e tillë, është se ai e çvesh mendimin nga çdo burim tjetër njohjeje përveç atij të mendimit pozitiv, gjë që do të thotë, në gjuhën e Marcuse-së, njëdimensionalizim të qenies njerëzore, çveshjen e saj nga çdo përmasë tjetër tej dhe jo-materaiale. Natyrisht, përvoja njerëzore i ka flakur tej ide të tilla, pasi, të paktën që me Bergsonin, metafizika u rikthye fuqishëm në skenën e filozofisë moderne, ndërkohë që feja sot duket në një rigjallërim të ndjeshëm, në pjesën më të madhe të botës lindore dhe perëndimore. Vetëm kombe të tilla të dala përgjumshëm nga ndrydhja doktrinore komuniste, vazhdojnë të besojnë në gjëra të tilla.
Gjithashtu, një prej rrymave që duket se ka lënë gjurmë të thella në një botëkuptim të tillë është pa dyshim iluminizmi. Ky ndikim vërehet në kontrastin fiktiv që autori i shkrimit të mësipërm krijon ndërmjet fesë dhe shkencës. Sipas themeluesve të pikpamjeve iluministe, bota ka qenë në një errësirë të thellë, dhe është lindja e humanizmit dhe e filozofisë së ngritur mbi ratio, ajo që bën të mundur startin e një epoke të re, të ndriçuar me dritën e dijes së vërtetë, e cila do të sjellë përfundimisht, mbretërinë e arsyes. Kjo utopi përbën burimin kryesor të ideologjive që trazuan më pas historinë, më e keqja prej të cilave mbetet komunizmi. Ndikimi i këtij të fundit në shkrimin e mësipërm shquhet në faktin që autori përfshin faktorin ekonomik në dialektikën midis fetarëve dhe “të iluminuarve”, ku sipas tij, fetarët i përkasin shtresave të varfëra dhe të mjera, ndërsa të ndriçuarit, atyre elitare, përparimtare. Përkthimi i dialektikës hegeliane në një këndvështrim ekonomik, përbën çelësin e hyrjes në natyrën e vërtetë dialektike të zbuluar nga Marksi. Logjika dialektike, e kategorizuar në mënyrë kontrastuale, bardhë e zi, si dhe mesianizmi historicist, janë elementë tipik të ideologjive të lartpërmendura, në majë të të cilave qëndron komunizmi.
Shkenca dhe feja këtu kuptohen si kategori të të njëjtit rang, të cilat duhet doemos të konfliktohen, pasi njëra përfaqëson vlerën, ndërsa tjetra, të kundërtën e saj. Ky realitet fiktiv që u vendoset përcaktimeve të tilla është një konstruksion mitologjik në funksion të ideologjisë që i përket. Autori nuk kupton që feja dhe shkenca i përkasin sferave të ndryshme të aktivitetit njerëzor, të cilat nuk kanë përse të konfliktohen, për sa kohë nuk kanë lidhje me njëra-tjetrën. Feja ka hapësirën e vetë të aktivitetit njerëzor, ndërsa shkenca të vetën. Natyrisht, historia ka njohur raste të interpretimeve të caktuara fetare, të cilat kanë penguar, në njëfarë mënyre, zhvillimin shkencor. Por kjo ka ardhur pikërisht kur ajo është keqinterpretuar dhe ka tejkaluar hapësirën konkrete që mbulon, ashtu siç bën në fakt vetë z. Thaçi, me shkencën. Në fakt, vendosja e fesë dhe shkencës në të njëjtin rang, do të thotë se, në botëkuptimin e autorit, shkenca është në fetvete një fe, përndryshe, të bësh krahasime të tilla do të ishte vërtetë absurde. Vetëm duke e ngritur shkencën në rangun e një fje, do të kishte kuptim përplasja midis tyre. Kjo është përplasja e dy feve, njëra prej të cilave është ideologji. Ky është shkencizmi.
Por interesante është edhe futja e Sokratit në linjën e shtrirjes së mendimit shkencor në çdo hapësirë të jetës. Në të vërtetë, idetë e Sokratit janë krejtësisht të kundërta me shkencizmin që mbron autori. Për shkencizmin dija kufizohet vetëm në zhvillimin e mtodave të induksionit dhe deduksionit që ngrihet mbi vëzhgimin empirik, ndërkohë që filozofia sokratike ka për burim bazë shpirtin. Sipas tij dija lidhet doemos me të mirën, dhe e vërteta lind, kur njeriu kultivon vlerat shpirtërore. E vërteta Sokratike, ecën në dy rrugë paralele: midis kërkimit filozofik dhe ushtrimit shpirtëror. Pikërisht feja ka për mision tek njeriu kultivimin e kësaj të dytës, dhe këtu ajo është e pakonkurueshme. Sado e dobishme të jetë, shkenca nuk na bën dot më të mirë. Në të njëjtën linjë, dostojevski do ta shihte burimin e të mirës në botë, pikërisht tek besimi i pashmangshëm, gjithaq i pashpjegueshëm, i njeriut në pavdeksinë e vet. Pa këtë të fundit, sipas tij, çdo gjë do të ish e lejuar, madje edhe njeringrënia. Vetë Sokrati ka shprehur nevojën e një Zoti, një mësuesi, që të shërbejë si themel për sigurinë e dijes së tij.
Gjithashtu, edhe përsa i përket dikotomisë së dytë, asaj komb-fe, qasja e vërejtur në këtë shkrim është krejtësisht ideologjike, e cila synon të shkrijë një variant romantiko-iluminist të nacionalizmit. Sipas kësaj pikëpamje, lidhja që kombi duhet të ketë me shkencën, përparimin, civilizimin bën që të mos pranohet asnjë lidhje e tij me fenë. Për këtë arsye, z. Thaçi e konsideron përfshirjen e mësimit fetar në arsimin publik, ashtu si edhe çdo mësim të fesë në çdo medium tjetër në vend, një vepër antikombëtare. Kjo vjen pasi, sipas këtyre pikëpamjeve, kombi ka nevojë të patjetërsueshme për iluminim, për dije, përparim dhe qytetërim, ndërkohë që feja kultivon krejtësisht të kundërtën dhe rrjedhimisht e pengon kombin nga të gjitha këto. Natyrisht, nuk do të ndalemi këtu të vërtetojmë se përse këto pikëpamje janë krejtësisht qesharake në shekullin XXI (i cili përbën burim frymëzimi në metrin evolucionist të autorit), por vetëm po synojmë ti bëjmë një skaner mendësisë që karakterizon mendimin e një pjese të madhe të shoqërisë shqiptare, për të dëshmuar skeletin ideologjik që konstrukton botën ideore të saj.
Nacionalizmi, në emër të të cilit shqiptarët duhet të flakim tej çdo fe, çdo kulturë “të huaj”, çdo vlerë që nuk i përket “kombit”, vjen këtu në variantin e tij më të ngurtë dhe më të ideologjizuar. Në vizionin e autorit, qytetari shqiptar apo kosovar nuk njeh dhe nuk duhet të pranojë kurrfarë përkatësie tjetër përveç asaj kombëtare. Këtu bota ideore karakterizohet nga një mendim bipolar konfliktual, ku njëri prej poleve është krejtësisht i përjashtuar. Sipas kësaj, qytetari i Kosovës mund të jetë ose shqiptar ose musliman, katolik apo ortodoks. Të dyja bashkë nuk mund të qendrojnë. Ja se si shprehet ai:
“... Unë popullin shqiptar, kombin tonë të shtrenjtë, kurrë nuk e kam shikuar si "popull mysliman" as si "popull islam", sepse nuk është i tillë. Njëkohësisht as nxënësit e mi kurrë nuk i kam shikuar si islamistë, por vetëm si shqiptarë.
... duke filluar nga Naum Veqilharxhi dhe gjithë rilindësit tjerë, për fat që Rilindja Kombëtare ishte më herët se periudha komuniste, na kanë mësuar t'i mësojmë e t'i çmojmë vetëm vlerat kombëtare.”
Prej këtej, kuptohet qartë se identiteti kombëtar shikohet me një puritanizëm ekstrem absurd. Ai nuk duhet të përzihet, me kurrfarë identiteti tjetër, dhe mbetet e vetmja përkatësi që sundon atashimin kulturor të shqiptarëve, duke përjashtuar këtu vetëm fenë e shkencës dhe përparimit, të cilat shkojnë në harmoni me vizionin e përfytyruar për kombin. Në fakt, kushdo e ka të qartë që identitetet janë konstrukte të cilat bashkëveprojnë dhe ndërthuren me njëri-tjetrin. Eshtë e natyrshme që njeriu të ndjehet po aq shqiptar sa ç’ndjehet mund të ndjehet musliman, katolik, ortodoks, demokrat, socialist, evropian, ballkanas, liberal, ekzistencialist, feminist, metalar, milanist, etj. Identitetet mund të vendosen shumë mirë pranë njëri-tjetrit dhe nuk ka përse të përjashtojnë njëri-tjetrin, për më tepër kur ato veprojnë në plane të ndryshme. Vendosja e tyre në konflikt i përket një perceptimi doktrinar ideologjik, i cili përpiqet që konstruktet e ngurta artificiale që krijon me mendjen e vet, t’ia veshë realitetit, për ta denatyruar atë dhe për ta bërë të pajetueshëm. Të gjitha këto, janë pikëpamje mjaft të dëmshme për çdo shoqëri, e aq më tepër për realitetin në Kosovë, ku shoqëria shqiptare do të duhet doemos të kultivojë një shëndet të atillë botkuptimor që ia bëjnë të mundur bashkëjetesën me diversitetin që synon të ndërtojë. Kjo intolerancë ndaj vetvetes dëshmon qartë për një mentalitet të paaftë për t’ia dalë mbanë në realitetin e ri dhe të komplikuar ku Kosova ka hyrë. Natyrisht, nëse ka vërtetë ndonjë gjë antikombëtare në Kosovë dhe në mbarë trojet shqiptare, janë pikërisht ide të tilla, të cilat ia bëjnë të pamundur bashkëjetesën vetë shqiptarëve me njëri-tjetrin, e jo më në një nivel më të gjerë ndëretnik apo rajonal. Mbi të gjitha, një mentalitet i tillë, nuk dëshmon gjë tjetër vetëm se prapambetje të thellë kulturore, intelektuale dhe mbi të gjitha shpirtërore, e cila shkon krejtësisht në kundërshtim me ato pak vlera që synohet të mbrohen.
e martë, 10 nëntor 2009
Xhihadi i pamundur i Artan Kristos
Besnik Sinani
Ditët që pasuan arrestimin e qytetarit durrsak Artan Kristo, me akuzën për nxitje terrorizmi, u shoqëruan me demonstrime në media të website-it, ku Kristo postonte opinionet e tij fetare si dhe citime nga një kumtesë e tij prej gati 15 minutash, në të cilën ai flet për përgatitje për xhihad. Sipas medias,organet përgjegjëse për arrestin kanë ofruar si prova inkriminimi të Kristos pikërisht këto postime dhe kumtesa. Në fakt, një shqyrtim i thjeshtë i tekstit inkriminues të hedhur në Internet nga Kristo, tekst i botuar i plotë në disa gazeta të përditshme, zbulon qartësisht se vetë i akuzuari akuzon një person si të devijuar nga feja, për shkak se ky i fundit paska thënë frazën "Bin Ladeni është muxhahid (apo luftëtar sipas variantit në gazeta) i madh". Kjo frazë i atribuohet gabmisht Kristos, kur ky vetëm sa e ka cituar atë për të stigmatizuar një person tjetër.
Më i ndërlikuar për t'u interpretuar shfaqet citimi i kumtesës së hedhur në Youtube nga i akuzuari. Kjo kumtesë është paraqitur si përgjigje ndaj një pyetje drejtuar Kristos nëse "ka sot xhihad". Përgjigja e tij gjendet në internet për këdo që dëshëron ta dëgjojë, por është vështirë të kuptosh mesazhin e Kristos pa e vendosur atë në kontekstin e debateve fetare që ndodhin sot kryesisht në Lindjen e Mesme, si dhe pa i kushtuar vëmendje asaj që "nuk thuhet" në atë mesazh, po aq sa asaj që thuhet. Kristo i qëndron besnik një pozicioni fetar të njohur në literaturën perendimore të këtij fenomeni si "selefizëm tradicionalist". Burimet e tij fetare, sidomos në lidhje me çështjen në fjalë të xhihadit, bëhen të qarta nëse shihen postimet e tjera nga website-i që Kristo drejtonte, apo në përkthime në shqip të qëndrimeve nga figura të njohura të kësaj tendence fetare: dijetarit me origjinë shqiptare Nasirudin Al- Albani (vdiq 1999) dhe atij saudit, Ibn Uthejmini (vdiq më 2001). Këto dy figura qendrore të selefizmit tradicionalist janë cituar, midis të tjerave, të shprehen qartë se, sipas doktrinës së tyre fetare, operacionet kamikaze në emer të xhihadit, janë fetarisht të ndaluara (haram).
Tek qëndrimet e këtyre dy figurave dhe tek debatet e vazhdueshme rreth çështjes së xhihadit në tribunat fetare myslimane, gjendet informacioni i duhur për të kuptuar domethënien e mesazhit të Kristos, i cili, në fakt, nuk është aspak original sa është riprodhim i retorikave dhe refreneve të selefizmit tradicionalist. Ironikisht, në gjuhën e militantëve të tipit të Al Kaidas dhe mbështetësve të tyre, qëndrimi i paraqitur nga Kristo, do të cilësohej si oportunist dhe burracak, bërje bisht ndaj detyrës së luftës për çlirimin e tokave të pushtuara të myslimanëve në Irak apo Palestinë dhe ndaj mbështetësve të Izraelit apo të qeverive shtypëse të Lindjes së Mesme.
Për të qartësuar më tej nuancat dhe pështjellimet që lindin gjatë trajtimit të këtyre temave të nxehta, le të adresojmë shkurtimisht termin 'xhihad', i cili prej kaq kohësh është kthyer në aktor gjeopolitik. Sipas të drejtës islame ka dy lloje lufrash të armatosura.
Njëra është luftë e shpallur nga autoriteti i udhëheqësit shtetëror të komunitetit të gjithë besimtarëve, kalifit, ndaj një entiteti tjetër. Deklarimi i kësaj lufte, në të drejtën klasike islame, është prerogativ i kalifit dhe si i tillë është praktikisht vështirë të realizohet në praktikë pasi, bie fjala, edhe dinastia osmane, e cila e ka pretenduar këtë titull, e ka përdorur atë vetëm në mënyrë fragmetare gjatë sundimit të saj dhe për pasojë, ky post për qindra vjet nuk ka patur një përfaqësues të mirëfilltë. Për shumë nga doktorët e të drejtës islame, pushtimet e osmanëve nuk kualifikoheshin si xhihad. Sot, pas suprimimit të Kalifatit "teorik" nga Ataturku, e në mungesë të një prijësi që pranohet nga gjithë komuniteti global i besimtarëve si kalif, ky lloj xhihadi është praktikisht i pamundur.
Forma e dytë e xhihadit, është e drejta e vetmbrojtjes ndaj një pushtimi të huaj. Sipas shumicës së figurave qendrore fetare myslimane sot, kjo është e vetmja formë legjitime e xhihadit, apo luftës së armatosur në ditët e sotme. Risia monstruoze e Al Kaidës ka qenë të pretendojë se lufta kundër shteteve të Perëndimit, në qytetet e Perëndimit, është luftë vetëmbrojtëse. Autoritete fetare si Nasirudin Al Albani dhe Ibn Uthejmini, ndër shumë të tjerë, janë shprehur energjikisht kundër kësaj risie. Gjithashtu, në të drejtën islame, lufta disiplinohet nga disa obligime etike, si ndalimi i sulmit ndaj palëve të papërfshira në betejë, qofshin këta edhe të palës armike. Për Al Kaidën dhe grupe të tjera moderne terroriste, këto ndalesa fetare nuk duhet të pengojnë përdorimin e metodave luftarake të cilat nuk bëjnë dallim midis ushtarëve dhe civilëve. Kjo vjen, sipas tyre, sepse teknikat moderne të luftës e bëjnë këtë dallim të pamundur.
Kështu, për dallim nga sa shpall botërisht krahu ideologjik i Al Kaidës, çdo dëgjues mund të vërë re dy elementë të rëndësishëm të ligjërimit të Kristos.
Së pari, mungesa e përmendjes së Irakut si fushë legjitime që kërkon xhihad, përpjekje të armatosur për çlirimin nga pushtimi amerikan. Grupe militante kanë akuzuar prej kohësh figurat kryesore fetare të Arabisë Saudite, bastionit gati zyrtar të selefizmit tradicionalist, se kanë shpërdoruar mësimet fetare për të menjanuar deklarimin e xhihadit, obligimit për të luftuar në Irak.
Në të kundërt, disa elementë të selefizmi tradicionalist janë përqëndruar në trajtesa teorike e klasike të xhihadit, si ato për domosdoshmërinë e "rikthimit të Andalusit", apo Spanjës myslimane të shekujve të sundimit maur. Të tilla qëndrime emblematike duhen parë paralel me ligjërime të ngjashme mbi "parajsat e humbura" që gjejmë edhe në ideologë të frymëzimeve të tjera fetare, si psh. kur flitet për rikthimin e Stambollit (Kostandinopojës) në fenë e parë, etj. Mund të thuhet se përtej efekteve irrituese, ligjërimi i Kristos, si rixhirim i qëndrimeve të njohura të mësuesve të tij shpirtërorë, nuk ka reperkursione praktike dhe mbi të gjitha, është i konstruktuar të jetë i tillë.
Kjo del dhe më e qartë nga eksplorimi i temave sektare që gjenden në çështjen e dytë të trajtuar nga Kristo, tek ajo e "përgatitjes". Çdo të thotë "përgatitje" në leksikun fetar të selefizmit tradicionalist? Sipas kësaj shkolle fetare, çdo fatkeqësi politike në botën myslimane, veçanërisht kolonializmi i Lindjes së Mesme, shpërbërja e Kalifatit, apo pushtimi i Palestinës dhe formimi i Izraelit, janë dënime nga Zoti për devijimet ose papastërtinë doktrinare të myslimanëve. Për këtë arsye, teksa Kristo i referohet "përgatitjes" me referenca prej një vargu kuranor mbi betejat profetike, tema e tij kryesore ka të bëjë me "përgatitjen doktrinare." Ironia e kësaj teze është se është e mbështetur mbi kushtin që "koha e xhihadit" është atëherë kur të jetë arritur kjo "pastërti doktrinare."
Çdo studiues i mendimit islam është i njohur me faktin se ky pretendim për pastërti doktrinare është historikisht i pamundur, dhe thjesht utopik, prej faktit se nuk ka konsensus midis myslimanëve mbi këtë "pastërti doktrinare." Çdo të thotë kjo? Kjo do të thotë se Kristo, si një nga shumë pasuesit e selefizmit tradicionalist në botë, teksa përqafon teorikisht idenë e xhihadit si luftë çlirimtare, në praktikë, bën thirrje për pauzë ideologjike deri sa të arrihet pastërtia doktrinare, e cila është në fakt e paarritshme.
Ai qartazi fajëson, për shembull, për gjendjen në Palestinë, aktet e shirkut (politeizmit) dhe kufrit (mosbesimit) të myslimanëve të atjeshëm. Qartazi, për Kriston, ata nuk kanë pastërtinë doktrinare të duhur. Këto dhjetëra vjet, pretendon ai, në vend të asaj çfarë është bërë, pra akteve luftarake, duhet të ishte punuar me edukimin e doktrinës së drejtë. Sigurisht që ky nuk është një qëndrim original i Kristos. Ai përsërit gati fjalë për fjalë diskurset e njërit prej mësuesve të vet shpirtërorë, Nasirudin Al Albanit, për nder të të cilit, me sa duket, Kristo ka adoptuar mbiemrin "Albani" në pseudonimin e tij "akademik", me të cilin nënshkruan opinionet e veta fetare në Internet.
Konkretisht, sa i përket Palestinës, dijetari Nasirudin Al Albani pat deklaruar se nëse gjendja e vështirë e palestinezëve në tokat e pushtuara i pengon nga dedikimi i nevojshëm fetar, ata duhet të emigrojnë nga ajo tokë. Pra, jo të luftojnë. Për ngarkesën nacionaliste që mbart çështja e Palestinës në Lindjen e Mesme, nuk mund të ketë provokim më të madh. Por kjo ilustron idenë se për mësuesit shpirtërorë të Kristos, "lufta" teologjike është ajo që ka përparësi mbi çdo kauzë nacionaliste apo pan-islamiste si Palestina. Praktikisht, kjo do të thotë se, teksa selefinjtë si Kristo trajtojnë temën e xhihadit, automatikisht atë e përfytyrojnë në një kohe të pacaktuar, gati johistorike, kur të arrihet masivizimi konsensual i pastërtive të doktrinës e ritualit.
Në të kundërt, për ideologët që mbështesin metodologjitë e Al Kaidas, të parët përbëjnë oportunistë, të cilët në fakt dëmtojnë kauzën e Islamit duke induktuar pasivitet tek pasuesit e tyre, dhe duke i drejtuar ata të shohin thelbin e problemit jo tek Amerika dhe qeveritë e Lindjes së Mesme, ku e sheh Al Kaida, por tek imtësitë e ritualit apo tek debatet teologjike, të cilat kanë shekuj që myslimanët nuk i zgjidhin.
Me pak fjalë, Xhihadi për të cilin flet Kristo, është praktikisht i pamundur. Përfshirë në debate kontroversiale të largëta nga realiteti shqiptar, teorizimet dhe qëndrimet e Artan Kristos, alias Muhamed Abdullah al Albanit, sigurisht që janë shqetësuese për optikën e një publiku jo të specializuar. Por nuk duhet harruar se jo gjithçka që trondit apo irriton publikun e gjerë përbën krim.
Agjensitë dhe organet që po trajtojnë rastin Kristo, duhet medoemos të kërkojnë asistencë nga ekspertë të mirëfilltë të terrorizmit apo ekstremizmit islamik tek homologët e tyre perëndimorë, për të kuptuar drejt formulimet e tij retorike, për të përcaktuar qartë në kemi të bëjmë me nxitje për dhunë konkrete, apo vetëm me vizione dhe predikime, qofshin ato edhe reaksionare. Nëse duhet patjetër një shembull preventiv kundër frymëzimeve të mëtejshme ekstremiste, Artan Kristo "al Albani" (arabisht: shqiptari) që shpall si heretikë e devijantë simpatizantët e Bin Ladenit, nuk do të ishte kurbani i duhur.
Ditët që pasuan arrestimin e qytetarit durrsak Artan Kristo, me akuzën për nxitje terrorizmi, u shoqëruan me demonstrime në media të website-it, ku Kristo postonte opinionet e tij fetare si dhe citime nga një kumtesë e tij prej gati 15 minutash, në të cilën ai flet për përgatitje për xhihad. Sipas medias,organet përgjegjëse për arrestin kanë ofruar si prova inkriminimi të Kristos pikërisht këto postime dhe kumtesa. Në fakt, një shqyrtim i thjeshtë i tekstit inkriminues të hedhur në Internet nga Kristo, tekst i botuar i plotë në disa gazeta të përditshme, zbulon qartësisht se vetë i akuzuari akuzon një person si të devijuar nga feja, për shkak se ky i fundit paska thënë frazën "Bin Ladeni është muxhahid (apo luftëtar sipas variantit në gazeta) i madh". Kjo frazë i atribuohet gabmisht Kristos, kur ky vetëm sa e ka cituar atë për të stigmatizuar një person tjetër.
Më i ndërlikuar për t'u interpretuar shfaqet citimi i kumtesës së hedhur në Youtube nga i akuzuari. Kjo kumtesë është paraqitur si përgjigje ndaj një pyetje drejtuar Kristos nëse "ka sot xhihad". Përgjigja e tij gjendet në internet për këdo që dëshëron ta dëgjojë, por është vështirë të kuptosh mesazhin e Kristos pa e vendosur atë në kontekstin e debateve fetare që ndodhin sot kryesisht në Lindjen e Mesme, si dhe pa i kushtuar vëmendje asaj që "nuk thuhet" në atë mesazh, po aq sa asaj që thuhet. Kristo i qëndron besnik një pozicioni fetar të njohur në literaturën perendimore të këtij fenomeni si "selefizëm tradicionalist". Burimet e tij fetare, sidomos në lidhje me çështjen në fjalë të xhihadit, bëhen të qarta nëse shihen postimet e tjera nga website-i që Kristo drejtonte, apo në përkthime në shqip të qëndrimeve nga figura të njohura të kësaj tendence fetare: dijetarit me origjinë shqiptare Nasirudin Al- Albani (vdiq 1999) dhe atij saudit, Ibn Uthejmini (vdiq më 2001). Këto dy figura qendrore të selefizmit tradicionalist janë cituar, midis të tjerave, të shprehen qartë se, sipas doktrinës së tyre fetare, operacionet kamikaze në emer të xhihadit, janë fetarisht të ndaluara (haram).
Tek qëndrimet e këtyre dy figurave dhe tek debatet e vazhdueshme rreth çështjes së xhihadit në tribunat fetare myslimane, gjendet informacioni i duhur për të kuptuar domethënien e mesazhit të Kristos, i cili, në fakt, nuk është aspak original sa është riprodhim i retorikave dhe refreneve të selefizmit tradicionalist. Ironikisht, në gjuhën e militantëve të tipit të Al Kaidas dhe mbështetësve të tyre, qëndrimi i paraqitur nga Kristo, do të cilësohej si oportunist dhe burracak, bërje bisht ndaj detyrës së luftës për çlirimin e tokave të pushtuara të myslimanëve në Irak apo Palestinë dhe ndaj mbështetësve të Izraelit apo të qeverive shtypëse të Lindjes së Mesme.
Për të qartësuar më tej nuancat dhe pështjellimet që lindin gjatë trajtimit të këtyre temave të nxehta, le të adresojmë shkurtimisht termin 'xhihad', i cili prej kaq kohësh është kthyer në aktor gjeopolitik. Sipas të drejtës islame ka dy lloje lufrash të armatosura.
Njëra është luftë e shpallur nga autoriteti i udhëheqësit shtetëror të komunitetit të gjithë besimtarëve, kalifit, ndaj një entiteti tjetër. Deklarimi i kësaj lufte, në të drejtën klasike islame, është prerogativ i kalifit dhe si i tillë është praktikisht vështirë të realizohet në praktikë pasi, bie fjala, edhe dinastia osmane, e cila e ka pretenduar këtë titull, e ka përdorur atë vetëm në mënyrë fragmetare gjatë sundimit të saj dhe për pasojë, ky post për qindra vjet nuk ka patur një përfaqësues të mirëfilltë. Për shumë nga doktorët e të drejtës islame, pushtimet e osmanëve nuk kualifikoheshin si xhihad. Sot, pas suprimimit të Kalifatit "teorik" nga Ataturku, e në mungesë të një prijësi që pranohet nga gjithë komuniteti global i besimtarëve si kalif, ky lloj xhihadi është praktikisht i pamundur.
Forma e dytë e xhihadit, është e drejta e vetmbrojtjes ndaj një pushtimi të huaj. Sipas shumicës së figurave qendrore fetare myslimane sot, kjo është e vetmja formë legjitime e xhihadit, apo luftës së armatosur në ditët e sotme. Risia monstruoze e Al Kaidës ka qenë të pretendojë se lufta kundër shteteve të Perëndimit, në qytetet e Perëndimit, është luftë vetëmbrojtëse. Autoritete fetare si Nasirudin Al Albani dhe Ibn Uthejmini, ndër shumë të tjerë, janë shprehur energjikisht kundër kësaj risie. Gjithashtu, në të drejtën islame, lufta disiplinohet nga disa obligime etike, si ndalimi i sulmit ndaj palëve të papërfshira në betejë, qofshin këta edhe të palës armike. Për Al Kaidën dhe grupe të tjera moderne terroriste, këto ndalesa fetare nuk duhet të pengojnë përdorimin e metodave luftarake të cilat nuk bëjnë dallim midis ushtarëve dhe civilëve. Kjo vjen, sipas tyre, sepse teknikat moderne të luftës e bëjnë këtë dallim të pamundur.
Kështu, për dallim nga sa shpall botërisht krahu ideologjik i Al Kaidës, çdo dëgjues mund të vërë re dy elementë të rëndësishëm të ligjërimit të Kristos.
Së pari, mungesa e përmendjes së Irakut si fushë legjitime që kërkon xhihad, përpjekje të armatosur për çlirimin nga pushtimi amerikan. Grupe militante kanë akuzuar prej kohësh figurat kryesore fetare të Arabisë Saudite, bastionit gati zyrtar të selefizmit tradicionalist, se kanë shpërdoruar mësimet fetare për të menjanuar deklarimin e xhihadit, obligimit për të luftuar në Irak.
Në të kundërt, disa elementë të selefizmi tradicionalist janë përqëndruar në trajtesa teorike e klasike të xhihadit, si ato për domosdoshmërinë e "rikthimit të Andalusit", apo Spanjës myslimane të shekujve të sundimit maur. Të tilla qëndrime emblematike duhen parë paralel me ligjërime të ngjashme mbi "parajsat e humbura" që gjejmë edhe në ideologë të frymëzimeve të tjera fetare, si psh. kur flitet për rikthimin e Stambollit (Kostandinopojës) në fenë e parë, etj. Mund të thuhet se përtej efekteve irrituese, ligjërimi i Kristos, si rixhirim i qëndrimeve të njohura të mësuesve të tij shpirtërorë, nuk ka reperkursione praktike dhe mbi të gjitha, është i konstruktuar të jetë i tillë.
Kjo del dhe më e qartë nga eksplorimi i temave sektare që gjenden në çështjen e dytë të trajtuar nga Kristo, tek ajo e "përgatitjes". Çdo të thotë "përgatitje" në leksikun fetar të selefizmit tradicionalist? Sipas kësaj shkolle fetare, çdo fatkeqësi politike në botën myslimane, veçanërisht kolonializmi i Lindjes së Mesme, shpërbërja e Kalifatit, apo pushtimi i Palestinës dhe formimi i Izraelit, janë dënime nga Zoti për devijimet ose papastërtinë doktrinare të myslimanëve. Për këtë arsye, teksa Kristo i referohet "përgatitjes" me referenca prej një vargu kuranor mbi betejat profetike, tema e tij kryesore ka të bëjë me "përgatitjen doktrinare." Ironia e kësaj teze është se është e mbështetur mbi kushtin që "koha e xhihadit" është atëherë kur të jetë arritur kjo "pastërti doktrinare."
Çdo studiues i mendimit islam është i njohur me faktin se ky pretendim për pastërti doktrinare është historikisht i pamundur, dhe thjesht utopik, prej faktit se nuk ka konsensus midis myslimanëve mbi këtë "pastërti doktrinare." Çdo të thotë kjo? Kjo do të thotë se Kristo, si një nga shumë pasuesit e selefizmit tradicionalist në botë, teksa përqafon teorikisht idenë e xhihadit si luftë çlirimtare, në praktikë, bën thirrje për pauzë ideologjike deri sa të arrihet pastërtia doktrinare, e cila është në fakt e paarritshme.
Ai qartazi fajëson, për shembull, për gjendjen në Palestinë, aktet e shirkut (politeizmit) dhe kufrit (mosbesimit) të myslimanëve të atjeshëm. Qartazi, për Kriston, ata nuk kanë pastërtinë doktrinare të duhur. Këto dhjetëra vjet, pretendon ai, në vend të asaj çfarë është bërë, pra akteve luftarake, duhet të ishte punuar me edukimin e doktrinës së drejtë. Sigurisht që ky nuk është një qëndrim original i Kristos. Ai përsërit gati fjalë për fjalë diskurset e njërit prej mësuesve të vet shpirtërorë, Nasirudin Al Albanit, për nder të të cilit, me sa duket, Kristo ka adoptuar mbiemrin "Albani" në pseudonimin e tij "akademik", me të cilin nënshkruan opinionet e veta fetare në Internet.
Konkretisht, sa i përket Palestinës, dijetari Nasirudin Al Albani pat deklaruar se nëse gjendja e vështirë e palestinezëve në tokat e pushtuara i pengon nga dedikimi i nevojshëm fetar, ata duhet të emigrojnë nga ajo tokë. Pra, jo të luftojnë. Për ngarkesën nacionaliste që mbart çështja e Palestinës në Lindjen e Mesme, nuk mund të ketë provokim më të madh. Por kjo ilustron idenë se për mësuesit shpirtërorë të Kristos, "lufta" teologjike është ajo që ka përparësi mbi çdo kauzë nacionaliste apo pan-islamiste si Palestina. Praktikisht, kjo do të thotë se, teksa selefinjtë si Kristo trajtojnë temën e xhihadit, automatikisht atë e përfytyrojnë në një kohe të pacaktuar, gati johistorike, kur të arrihet masivizimi konsensual i pastërtive të doktrinës e ritualit.
Në të kundërt, për ideologët që mbështesin metodologjitë e Al Kaidas, të parët përbëjnë oportunistë, të cilët në fakt dëmtojnë kauzën e Islamit duke induktuar pasivitet tek pasuesit e tyre, dhe duke i drejtuar ata të shohin thelbin e problemit jo tek Amerika dhe qeveritë e Lindjes së Mesme, ku e sheh Al Kaida, por tek imtësitë e ritualit apo tek debatet teologjike, të cilat kanë shekuj që myslimanët nuk i zgjidhin.
Me pak fjalë, Xhihadi për të cilin flet Kristo, është praktikisht i pamundur. Përfshirë në debate kontroversiale të largëta nga realiteti shqiptar, teorizimet dhe qëndrimet e Artan Kristos, alias Muhamed Abdullah al Albanit, sigurisht që janë shqetësuese për optikën e një publiku jo të specializuar. Por nuk duhet harruar se jo gjithçka që trondit apo irriton publikun e gjerë përbën krim.
Agjensitë dhe organet që po trajtojnë rastin Kristo, duhet medoemos të kërkojnë asistencë nga ekspertë të mirëfilltë të terrorizmit apo ekstremizmit islamik tek homologët e tyre perëndimorë, për të kuptuar drejt formulimet e tij retorike, për të përcaktuar qartë në kemi të bëjmë me nxitje për dhunë konkrete, apo vetëm me vizione dhe predikime, qofshin ato edhe reaksionare. Nëse duhet patjetër një shembull preventiv kundër frymëzimeve të mëtejshme ekstremiste, Artan Kristo "al Albani" (arabisht: shqiptari) që shpall si heretikë e devijantë simpatizantët e Bin Ladenit, nuk do të ishte kurbani i duhur.
Abonohu te:
Postimet (Atom)