Deklarate e Klubit Kombetar Shqiptar

Deklaratë për shtyp

Tiranë më 30 Gusht 2010

Të shqetësuar për përpjekjet e kohëve të fundit për t’i imponuar
udhëheqësisë së Republikës së Kosovës rihapjen e bisedimeve rreth
statusit të Kosovës nëpërmjet lëshimeve shtesë ndaj Republikës së
Serbisë;

Duke marrë parasysh shpalljen e pavarësisë së Kosovës me 17 shkurt
2008 në përputhje me vullnetin e 95% të popullsisë së Kosovës;

Duke vërejtur se Kushtetuta e Republikës së Kosovës ka krijuar
sistemin më të avancuar për mbrojtjen dhe promovimin e të drejtave të
komuniteteve pakicë në të gjithë hapësirën evropiane dhe më gjerë;

Duke vërejtur se Gjykata Ndërkombëtarë e Drejtësisë ka deklaruar se
shpallja e pavarësisë së Kosovës nuk është në kundërshtim me të
drejtën ndërkombëtare dhe aktet ndërkombëtare me të cilat është
administruar Kosova deri në pavarësimin e saj;

Duke riafirmuar dëshirën e popullit shqiptar që jeton në Shqipëri,
Kosovë, Maqedoni, Preshevë dhe Mal të Zi për integrimin në Bashkimin
Evropian dhe angazhimin për fqinjësi të mirë me të gjithë fqinjët

Duke qenë të përkushtuar për respektimin e të drejtave të njeriut dhe
minoriteteve

Mirënjohës ndaj SHBA-ve dhe aleatëve perëndimorë që po e asistojnë
Kosovën në procesin e shtet-ndërtimit dhe në përpjekjet e saja për të
krijuar shtet funksional, multietnik dhe demokratik;

Duke ritheksuar se pavarësia e Kosovës është e pakthyeshme dhe tërësia
territoriale e Kosovës do të mbrohet me çdo mjet nga shqiptarët kudo
që ata jetojnë

Ne përfaqësuesit e Klubit Kombëtar Shqiptar

nëpërmjet kësaj deklarate shpallim fuqishëm:

Kundërshtimin ndaj çdo lloj bisedimesh të imponuara që nuk marrin
parasysh pavarësinë e Kosovës si shtet sovran dhe i pavarur, që
cenojnë në çfarëdo mënyre tërësinë territorial të shtetit të Kosovës
dhe që shkelin Kushtetutën dhe legjislacionin e miratuar në pajtim me
të.

Hedhim poshtë idetë e kohëve të fundit për avancim të mëtejshëm të
statusit të komunitetit serb të Kosovës duke shkelur dispozitat
kushtetuese dhe duke i ofruar Serbisë pjesë të territorit të Kosovës.
I deklarojmë këto ide tërësisht të papranueshme dhe të pakuptueshme;

Refuzojmë hapur çdo lloj përpjekje për të shpërblyer spastrimin etnik
të shqiptarëve në komunat e Leposaviq, Zubin Potok dhe Zvecan si dhe
në pjesën veriore të qytetit të Mitrovicës me shkëputje territoriale
ashtu siç është shpërblyer gjenocidi serb në Bosnjë me krijimin e
Republikës Serbe të Bosnjës;

Kërkojmë nga autoritetet e zgjedhura dhe klasa politike e Kosovës t’iu
përmbahen me përpikëri angazhimeve të marra përsipër më shpalljen e
pavarësisë së Kosovës;

I bëjmë thirrje komunitetit ndërkombëtar të ushtrojë ndikimin e saj
mbi Republikën e Serbisë për ndërprerjen e provokimit të dhunës në
komunat veriore të Kosovës dhe të marrë përsipër përgjegjësitë për
vendosjen e sundimit të ligjit në të gjithë territorin e Kosovës;

I bëjmë thirrje KFOR-it që të përmbushë misionin e tij për garantimin
e sigurisë në të gjithë territorin e Kosovës

Kërkojmë nga EULEX të zbatojë detyrat e saj për vendosjen e sundimit
të ligjit pa diskriminim dhe standarde të dyfishta për komunitet e
ndryshme;

I bëjmë thirrje udhëheqësve politikë shqiptarë të Shqipërisë, Kosovës,
Maqedonisë, Preshevës dhe Malit të Zi për bashkërendim të veprimeve në
kundërshtimin e çdo ideje që cenon tërësinë territorial të Kosovës;

Gjithashtu i bëjmë thirrje organizatave studentore, intelektuale,
profesionale si dhe shoqatat e veteranëve të dala nga luftërat për
liri dhe barazi të popullit shqiptar si dhe mbarë kombit shqiptar që
të bashkohen me qëndrimin tonë, ta mbështesin në mënyrë aktive këtë
deklaratë, dhe të mobilizohen për të ndaluar çdo tryezë bisedimesh që
kërcënon pavarësinë dhe tërësinë territoriale të Kosovës.

Njëherazi deklarojmë vullnetin tonë të përbashkët për ndërmarrjen e
hapave të mëtejshëm në mbrojtje të pavarësisë dhe pacenueshmërinë e
territorit të Kosovës me të gjitha mjetet.

Kryesia e Klubit Kombëtar

Lisandër Saraçi
Gentian Sala
Enis Sulstarova
Gentian Kapllani
Adri Nurellari

Himara virtuale e Jazexhiut

ERGYS MëRTIRI

Në numrin e fundit, gazeta “Java” kishte një koment prej Olsi Jazexhiut në lidhje me incidentin e fundit të ndodhur në Himarë dhe reagimet ndaj kësaj ngjarjeje. Shkrimi i Jazexhiut ishte një përpjekje për të ofruar një qasje krejt tjetër nga ajo që kanë ofruar përgjithësisht shumica e komentuesve në shtypin shqiptar, duke pretenduar një vizion më të hapur dhe më të emancipuar, larg atyre që autori i konsideron si reagime nacionaliste antigreke, të cilat sipas tij, dhunojnë të drejtat e tyre etnike. Autori shpalos një vizion të hapur ndaj diversitetit etnik dhe kulturor, duke ofruar hapësirë pa limit për minoritetet, të cilët sipas tij kanë të drejt të zhvillojnë kulturën, simpatitë apo edhe të idetë e tyre në lidhje me historinë dhe pretendimet etnike në vend. Shkrimi bazohej mbi kritikën ndaj katër artikujve nga shtypi shqiptar, të shkruara nga Pëllumb Xhufi, Agron Tufa, Ergys Mërtiri dhe Dritan Egro, artikuj të cilët autori i konsideron si shfrime histerike “nacional-komuniste” apo “nacional-shqiptarisë” kundër qytetarëve të Himarës. Gjithashtu, ai i interpreton reagime të tilla si përpjekje për t’i “shqiptarizuar me pahir” banorët e Himarës, gjë që, sipas tij, përbën anën tjetër të medaljes, të barabartë me histerinë nacionaliste greke, serbe e maqedonase kundër shqiptarëve. Autori i konsideron këto reagime, jo vetëm të padrejta, por edhe historikisht të gabuara, pasi sipas tij, grekofonia e Himarës është diçka e vulosur nga historia dhe realiteti aktual.

Duke e lënë mënjanë historinë, për të cilën është folur shumë në shtyp gjatë këtyre ditëve dhe janë ofruar dëshmi mjaft interesante, përfshirë ato të ardhura nga intelektualë me origjinë himarjote, më duhet të ndalem tek premisat ideo-kulturore dhe politike mbi të cilat ngrihen pretendime të tilla. Në fakt, jam befasuar nga niveli i lartë i tolerancës dhe kozmopolitizmit të pretenduar nga autori, të cilin, nëpërmjet shtypit, por edhe nëpërmjet një sërë debatesh të zhvilluara personalisht me të në internet, e njoh si mbrojtës të pikëpamjeve krejt të kundërta, të cilat fare hapur promovojnë konfliktin ndërfetar në shoqërinë shqiptare. Megjithatë, me gjithë kontrastin e thellë të shfaqur në një metamorfozë të tillë, mund të thuash se edhe në këtë shkrim, nuk mungonte koherenca e plotë me pikëpamjet e tij ekstremiste, të shfaqura në vijimësi. Thelbi dhe premisat prej nga buronin idetë e parashtruara, kishin mbetur të njëjta, duke vijuar të çojnë ujë me përpikmëri në botën e tij konfliktuale.

Po përpiqem ta qartësoj këtë, për hir të së vërtetës që fshihet nën lëkurën e këmbës së lyer me miell prej liberali kozmopolit, me të cilin autori ka maskuar etnocentrizmin e vet ideologjik. Gjithashtu, duke qenë një prej katër autorëve të kritikuar me të padrejtë në shkrimin e tij, po përpiqem të qartësoj abuzivizmin me të cilin ai i përdor citimet, në funksion të besueshmërisë kallpe që kërkon t’i japë kritikës së vet.

Në pamje të parë të duket sikur autori ka të drejtë. Çdo minoritet ka të drejtë të ruajë dhe shfaqë publikisht identitetin e vet etnik, kulturor dhe fetar, dhe nuk mund të cenosh një minoritet thjesht për shkak se flet gjuhën e vet. Por kjo është vetëm teorikisht. Ajo që ndodh praktikisht në Himarë, si dhe ajo çka është pretenduar nga disa prej autorëve që Jazexhiu përpiqet t’i kritikojë, është diçka krejt tjetër.

Së pari, duke u nisur thjesht nga ajo që kam trajtuar në shkrimin tim “Nga se kërcënohet në të vërtetë minoriteti grek”, botuar në gazetën “Metropol” në datë 17.08.2010, çdo kush mund të kuptojë lehtësisht se ajo për çka akuzon Olsi Jazexhiu është krejtësisht e pavërtetë. Në këtë shkrim, jo vetëm që nuk kam sulmuar në asnjë moment minoritetin grek (duke supozuar se ekziston një i tillë në Himarë), por përkundrazi, kam shprehur nevojën e garantimit të të drejtave të tyre. Reagimi im nuk ka të bëjë aspak me të drejtat e minoritarëve, qofshin këta të vërtetë apo të stisur, por me interpretimet e padrejta të kreut Kishës Ortodokse ndaj incidentit, të cilin krerët përfaqësues të këtij minoriteti u përpoqën ta instrumentalizojnë. Tekstualisht në këtë shkrim jam shprehur:

“Natyrisht, ngjarja është krejtësisht e papranueshme dhe është normale që një akt i tillë të dënohet ashpërsisht nga opinioni publik. E drejta e gjithkujt për të folur në gjuhën e tij është legjitime. Por është pa kuptim t’i referohesh të drejtave të njeriut, kundrejt një sherri banal rrugësh, ndaj njerëzve pa kurrfarë statusi përfaqësues, qoftë edhe të nxitur prej ndjenjash nacionaliste”.

Nga ana tjetër, shkrimi im ka pasur për qëllim të tregojë që problemet etnike në Himarë vijnë, jo se shteti shqiptar nuk zbaton të drejtat e minoriteteve (në fakt e kundërta është e vërtetë, shteti shqiptar ka gati 15 vjet që është nënshtruar krejtësisht ndaj politikës greke), por për shkak të përhapjes së pikëpamjeve ekstremiste nacionaliste greke, prej drejtuesve lokalë si Bollano. Në lidhje me këtë jam shprehur:

“Të evidentosh nevojën për zbatimin e të drejtave të njeriut, në momente të tilla gjaknxehtësie kolektive do të thotë t’i shërbesh acarimit të situatës nga të dyja palët, dhe kjo më së paku i shërben minoritetit grek në Himarë, të cilit më tepër sesa aventurat e politikave të mbrapshta ku është përfshirë shpesh, i intereson të zhvillojë turizmin dhe ekonominë e vet, të cilat nuk mund të bëhen pa ndërtuar më parë qetësinë dhe harmoninë me bashkështetasit e tjerë shqiptarë. Aq më pak mund të ketë dobi nga fabrikimi i heronjve të rinj, që derdhin gjakun për të vaditur kauza të tilla të mbrapshta, si ato që, mjerisht, gjejnë jo pak vend në fantazitë e qytetarëve të Himarës, të mikluara këto edhe prej pensioneve të majme që nuk pyesin as për krizat ekonomike”.

Besoj se është e qartë që nuk kemi të bëjmë këtu me kurrfarë agresioni intelektual antigrek. Ajo që Jazexhiu e quan, sulm ndaj Bollanos, është një reagim i përgjegjshëm dhe realist, ndaj një përfaqësuesi të këtij minoritetit, i cili synon të minojë klimën e bashkëjetesës etnike në jug të vendit. Dhe këtë e bën për të zgjatur mbijetesën e vet në krye të pushtetit lokal. Duke zgjuar sensibilitetet etnike në një klimë të polarizuar, Bollano krijon kushtet për ta bërë elektoratin e tij të shpërfillë korrupsionin që ka përfshirë Bashkinë e Himarës, në zgjedhjet e radhës vendore që pritet të mbahen së shpejti. Nga ana tjetër, kjo mbijetesë e Bollanos, garantohet edhe nga qarqe të caktuara të politikës ekstremiste greke, të cilat shpenzojnë para dhe investime për të konvertuar qytetarët e Himarës në panhelenistë. Dhe ky është një realitet që e ka të qartë çdokush në Shqipëri, përfshirë edhe vetë himarjotët, pavarësisht se shumë prej tyre janë sot nën verbimin e propagandës, si dhe nën efektin joshës të ofertës financiare greke nëpërmjet pensioneve dhe emigracionit. Po mbi të gjitha, reagimi im është i zhveshur krejtësisht nga çdo lloj ngarkese ideologjike, qoftë kjo nacionaliste apo antiminoritare.

Por, përse del në mbrojtje të Bollanos Olsi Jazexhiu?

Duke qenë i mirënjohur me tezat e tij, mund të them me plot gojën se Jazexhiu është një Bollano në vetvete, një Bollano me petka pseudoislamiste. Kushdo që është njohur me ligjërimin që Jazexhiu ka prodhuar për dhjetë vjet me radhë në hapësirat mediatike dixhitale apo edhe në shtyp, e ka të qartë që ai nuk është absolutisht i interesuar për diversitetin kulturor, apo për të drejtat e minoriteteve etnike, kulturore e sociale në këtë vend. Kushdo që i ka lexuar shkrimet e tij e di që, në mënyrë të hapur, ky njeri ka krijuar profilin e një polemisti konfliktual krejtësisht intolerant ndaj komuniteteve të tjera. Rrjedhimisht kjo tolerancë e paraqitur në këtë shkrim, është krejt e pazakontë për të, ndaj dhe mund të themi se ajo nuk është gjë tjetër vetëm se instrument në funksion legjitimimit të misionit te tij shumë të ngjashëm me atë të Bollanos.

Por nuk është hera e parë që Olsi Jazexhiu bën kapërcime të tilla. Për të justifikuar ideologjinë e vet, ai ka përdorur herë pas here, ashtu si edhe në këtë shkrim, një profil më kozmopolit, i cili promovon një vizion historik refuzues ndaj miteve si dhe ndaj nacionalizmit, duke u rrekur të shfaqet si një mendimtar i lirë e i pakompromis, që nuk heziton ti thotë gjërat hapur. Në shkrimet e tij ai refuzon të pranojë ata që ai i quan “heronjtë kaurrë që i janë imponuar shqiptarëve me dhunë nga ideologjia shqiptariste”, si Skënderbeu, Gjergj Fishta apo Nënë Tereza, duke mbështetur në një vizion çmitizues ndaj figurave historike.

Në pamje të parë, një qasje e tillë do të ishte e respektueshme, nëse do të nisej thjesht nga pikëpamjet psotmoderniste apo dekosntruktiviste, të cilat janë të mirënjohura dhe janë pjese normale e debateve të sotme mes studiuesish të historisë, filozofisë, kulturës etj. Por Jazexhiu nuk ofron çmitizimin e figurave të tilla për shkak se nuk beson në mite. Përkundrazi, ligjërimi i tij është fund e krye mitologjik dhe ideologjik. Ai i përpiqet t’i rrëzojë këta mite për t’i zëvendësuar me disa të tjerë, të tillë si Esat Pashë Toptani, Musa Qazimi apo Haxhi Qamili. Pra, ai nuk është në luftë me mendimin totalitar në emër të nevojës për tu cliruar nga prangat e mendimit që presupozohet se ka sjellë ideologjia nacionaliste. Përkundrazi ai është në luftë me totalitarizmin ideologjik në fuqi, në emër të një tjetër totalitarizmi, edhe më të ngurtë dhe më të panatyrshëm për mjedisin ideo-kulturor shqiptar. Në shumë shkrime të tij, Jazexhiu kërkon prej myslimanëve shqiptarë të refuzojnë glorifikimin ndaj të gjitha figurave nacionaliste që kanë punuar për të ndërtuar kombin shqiptar, qofshin këta edhe myslimanë, madje edhe klerikë e dijetarë të mirënjohur të fesë Islame në Shqipëri siç janë Hafiz Ali Korca, Vehbi Dibra apo Ibrahim Dalliu. Për këtë madje ai nuk heziton të abuzojë edhe me vetë parimet fetare duke e shpallur fetarisht herezi dhe mohim të themeleve të fesë nderimin e figurave që kanë punuar për të hedhur themelet e kombit. Sipas tij, heronjtë e vërtetë të myslimanëve duhet të jenë vetëm figura të tilla si Toptani, Qazimi e Qamili, të cilët në fakt njihen vetëm për pengesat që i kanë nxjerrë kombit. Kjo është edhe arsyeja që e bën Jazexhiun të gjejë aleancë me shovinistët grekë në Himarë. Të dyja palët i puq antishqiptarizmi.

Kjo shprehet në njëfarë mënyre edhe në shkrimin e tij në gazetën “Java”: “Shqiptarët duhet të mësohen të jetë tolerantë, të pranojnë që myslimanët shqiptarë mund të kenë heronj të tyre sulltan Muratin e Mehmet Fatihun, Musa Qazimin, Haxhi Qamilin dhe Esat Pashë Toptanin, ndërsa himariotët Spiromilon, Marko Boçarin dhe Venizelosin, dhe të mos i sulmojnë komunitetet e tjera etnike dhe fetare që jetojnë në Shqipëri nga ethet e sëmura nacionaliste”. Sipas tij, himarjotet, madje edhe vetë sajti zyrtar i pushtetit vendor në Himarë, ka të drejtë të glorifikojë luftëtarët e vet antishqiptarë, ndërsa shqiptarët, me gjithë veprimtarinë abuzive asimiluese që iu bëhet prej grekëve në vendin e tyre, nuk kanë të drejtë të shprehin mosaprovimin e tyre ndaj kësaj.

Në fakt, veprimtaria e Jazexhiut nuk është thjesht një retorikë emocionale individuale. Në shumë shkrime të tij, ai pretendon të konstruktojë skeletin e asaj që ai e quan “Islami politik”, që përmbledh truallin ideor prej nga rrjedhin qëndrimet që ai kërkon t’ia imponojë bashkësisë myslimane në Shqipëri, Maqedoni e Kosovë. Për këtë, atij i duhet të polarizojë klimën e marrëdhënieve të bashkësisë myslimane me grupet e tjera shoqërore, duke realizuar pozicionimin e tyre në zgrip të jetës sociale, prej nga mund të burojnë vetëm reagime konfliktuale. Në thelb ky projekt, nuk është gjë tjetër vetëm se përpjekje për të fabrikuar Himarën myslimane në Tiranë, Shkup e Prishtinë, gjë që pritet të sjellë “bllokime rrugësh” në mbrojtje të kauzave të stisura dhe inekzistente.

Në këtë mënyrë, Jazexhiu është sot në krah të Bollanos, për arsye se të dy kanë të njëjtin vizion. Bollano kërkon autonomi etnike për Vorio Epirin e vet imagjinar, ndërsa Jazexhiu kërkon autonomi fetare për sulltanatin e vet imagjinar. Vetëm për Shqipërinë si një entitet real dhe normal, ku grupet sociale bashkëjetojnë duke toleruar praninë e njëri-tjetrit, nuk ka vend.

Ajo që mbetet pozitive, është fakti që ky vizion nuk ka mundur të gjejë terren brenda myslimanëve shqiptarë, të cilët, deri tani, kanë ditur të tregojnë kthjelltësinë e nevojshme për të mos iu atashuar aventurave të tilla pa krye. Kjo ka bërë që vizioni i tij të mbetet gjithsesi margjinal brenda vetë komunitetit që ai kërkon të përfaqësojë. Është e rëndësishme që opinioni publik të arrijë të bëjë diferencën midis realitetit të vërtetë të Islamit në Shqipëri, me sharlatanizmin përfaqësues që prodhojnë grupe të ndryshme margjinale brenda tij. Shoqëria shqiptare ka nevojë të komunikojë me pjesët më të shëndosha të bashkësisë myslimane, si pjesë e rëndësishme dhe e paneglizhueshme në zhvillimin e shoqërisë, dhe njëkohësisht të refuzojë diskurse të tilla agresive periferike, që shfrytëzojnë vakumin e ligjërimit fetar në opinionin publik, për të imponuar utopitë e tyre aventureske.

Globalja dhe lokalja në debatin për ‘xhaminë’ e Ground Zero.

Besnik Sinani
New York.


Debati për ngritjen e një 'xhamie' dy blloqe larg vendit ku gjendeshin dikur kullat binjake është kthyer në debat global. Për këtë arsye, me sa duket, Gazeta Shqiptare e pa të arsyeshme të merte mendimin e disa intelektualëve shqiptarë nëse duhet lejuar ngritja e 'xhamisë' për të cilën ndërkaq autoritet lokale të New York-ut kanë dhënë aprovimin. Pa u lodhur të shohë fotografitë e maketit që gjindet kudo në internet, një nga kontribuesit shqiptarë të këtij debati krahasonte minaren jo-egistente të xhamisë që nuk do jetë xhami me një 'raketë shpirtërore.'

Park 51, sic quhet projekti, nuk do të jetë xhami, por qendër kulturore islame me 13 kate, me galeri arti, pishinë e palestër, me dhomë faljeje e meditimi e modeluar sipas shembullit të qendrave të tilla komunitare të komunitetit hebre. Nuk ka as minare e as kupolë. Figura mbrapa këtij projekti, Imam Abdul Rauf, ka vite që kryen ture shëtitjesh në Lindjen e Mesme për llogari dhe të sponsorizuara nga Departamenti i Shtetit Amerikan, ka marë pjesë në aktivitete të tilla në shumë raste dhe gjatë administratës republikane të Bushit, përfshi krah për krah condolenza Rice, aq sa një grup studentësh në Kajro e akuzuan për agjent të CIAs. Aktualisht ai gjendet në Bahrein i dërguar nga Departamenti i Shtetit Amerikan për të promovuar vlerat amerikane në botën arabe. Bordi drejtues i projektit është i mbushur me të krishterë e hebrenjë dhe Imam Abdul Rauf ka vite që promovohet në televizionet amerikane si përfaqsues i Islamit që dëshëron të ketë si partnerë Amerika. Atëherë pse gjithë kjo revoltë nga politikanët e të djathtës me të cilët Imam Abdul Rauf ka qenë kaq i afërt.

Fushata kundra Park 51 është udhëhequr, nxitur e formuluar kryesisht nga tre ente mediatike të së djathtës amerikane: FOX NEWS, The Wall Street Journal, dhe The New York Post që janë pronë e të njëjtës Kompani, News Corp. Ironikisht ishte FOX NEWS nga stacionet e para mediatike që i dha bekimin dhe miratimin këtij projekti në dhjetor të viti që shkoi në një intervistë më gruan e Imamit, Daisy Khan. Edhe më ironike është se sot një nga akuzat që ngrënë me të madhe këto media është se ndoshta ky projekt financohet nga ndonjë princ saudit kur është se aksioneri i dytë më i madh në kompaninë që i ka pronë këto media, është një anëtar i familjes mbretërore saudite.

Atëherë pse ndryshoi qëndrimi i të djathtës amerikane? Sipas një sondazhi të kohëve të fundit, gati 20% e amerikanëve besojnë se Obama është musliman. Teksa Amerika i afrohet zgjedhjeve për kongres dhe senat, demagogët e të djathtës kanë parë në debatin për 'xhaminë' një aset politik që mund ta monopolizojnë në diskursin e tyre politik. Por teksa ky debat është i motivuar nga politika lokale, ato kanë marrë përmasa globale.

Diskursi politik amerikan qysh nga George Bush ka qenë se Amerika nuk është në luftë me Islamin por me terroristët që shpërdorojnë Islamin. Por parrullat e protestuesve kundër xhamisë, prodhimtaria mediatike që ofendojnë fenë islame, Profetin Muhamed, dhe që cilësojnë gjithë muslimanët si terroristë japin imazhin e një lufte mes Amerikës dhe Islamit, i cili, jo rastësisht, është dhe argumenti bazë ideologjik i Bin Ladenit. Teksa specialistë të terrorizmit si Bernard Haykel thonë se numri i militantëve të organizatave terroriste si Al-Kaida është diku tek 20 mijë vetë - një numër i vogël në një popullsi globale prej më shumë se 1.5 miliardë muslimanë - interesi i SHBA ka qenë të izolojë Al-Kaidën, të gjejë partnerë kudo mes popullsive muslimane në botë dhe mos i japë terren mesazhit të Al-Kajdës të përhapet e të fitojë pasues më tej. Debati mbi Park 51, rrefuzimi për këtë qendër e për xhami në vënde të tjera të Amerikës, i shërbejnë një retorike të ndryshme, një retorikë që njëson Islamin me terrorizmin, që injoron faktitn se pati musliamanë ndër viktimat e kullave binjake, se shumica e viktimave të Al-Kaidas nëpër botë kanë qenë muslimanë - shumë prej tyre klerikë që kanë folur kundra Al-Kaidas – dhe jep mesazhin që ka vite që trumpeton Bin Laden: se Amerika po kryen njw luftë fetare drejtuar kundra gjithë muslimanëve dhe Islamit. Prandaj ndalimi i xhamisë, në fjalët e Kryetarit të Bashkisë së New York-ut, “do i jepte një vegël të rëndësishme propagandistike rekrutuesve të terroristëve, të cilët përhapin mendimin e gabuar se Amerika është në luftë me Islamin.”

Teksa media e djathtë nxit këtë imazh të Islamit si fe e prirur ndaj një dhune fetare irracionale, një imazh shumë i përafërt egziston në botën arabe për Amerikën. Imazhi i Bushit si njeri që deklaronte se ishte me mision nga Zoti, artikujt e medias amerikane që tregojnë se raportet e luftës i dorëzoheshin me citime nga Bibla, apo deklaratat e një zv. ministri të Mbrojtjes Amerikane që predikonte nëpër kisha i veshur me uniformë ushtarake " se tashmë e dimë fytyrën e djallit që gjendet në Faluxha [në Irak] dhe do fitojmë vetëm nëse luftojmë në emer të Jezusit," të gjitha këto kanë krijuar përshtypjen edhe ndër intelektualët sekularistë të Lindjes së Mesme se Amerika është një forcë e nxitur nga fanatizmi fetar dhe Obama ende shihet si shumë I dobët për të ndërruar këto trende. Debati rreth Park 51 vetëm sa përforcon këto nocione. Ky debat mund t’i shërbejë të djathtës amerikane në politikat lokale por sjell dëme më të mëdha, jo vetëm për SHBA, në zhvillimet globale.

Duke ju kthyer rezonancave të këtij debati në Shqipëri, metafora e minareve si raketa nuk është e re e as origjinale. Është përdorur, në fakt, më parë për xhamitë lokale shqipatare në Maqedoni. Edhe këtu ngërthehen lokalja me globalen në këtë mëtaforë që i jep palëvizshmërisë së minareve lokale mobilizimin e imagjinuar, ushqyer me eksplozivë të medias globale.

Çfarë do të thoshin etërit tanë themelues rreth xhamisë në 'Ground Zero'?

nga Parvez Ahmed

Në debatin mbi qendrën islamike dhe xhaminë pranë Ground Zero në Nju Jork, kanë dalë dy argumente konkuruese.

Mbështetësit e qendrës së komunitetit islamik dhe xhamisë pranë Ground Zero (i quajtur projekti Park51) kanë argumentuar se Amendamenti i Parë i Kushtetutës amerikane u jep muslimanëve të drejtën për të ndërtuar një shtëpi të adhurimit kudo që ata dëshirojnë për sa kohë që projekti është në përputhje me urdhëresat lokale. Disa ithtarë të projektit gjithashtu pohojnë se ndërtimi i një xhamie pranë Ground Zero është një deklaratë që Amerika nuk është kthyer prapa mbi vlerat themelore të lirisë fetare pavarësisht nga abuzimi që fanatikë fetarë bënë me një fe duke kryer një krim kundër njerëzimit.

Kundërshtarët e projektit Park51 kryesisht e bazojnë kundërshtimin e tyre në lidhjet e gabuara midis terrorizmit të kryer në emër të Islamit nga një pjesë e vogël e fanatikëve dhe besimin e Islamit siç praktikohet në mënyrë paqësore nga shumica e muslimanëve. Kundërshtarët kanë gjetur inkurajim tek anketat e ndryshme që tregojnë se gati 7 në 10 amerikanë e kundërshtojnë këtë projekt. Opozita nga disa, por jo të gjitha, familjet e viktimave të 11 shtatorit ka qenë përdorur gjithashtu si një arsye.

Debati ishte tashmë i nxehtë, por kur Presidenti Obama ndërhyri në mosmarrëveshje duke afirmuar të drejtën e planifikuesve të Park51 për të ndërtuar xhaminë e tyre në një vend të zgjedhur të tyre, niveli i opozitës partizane u ngjit një valë decibeli. Opozita ka ngatërruar disa fakte përkatëse, të cilat, nëse dihen, mund të bindin shumicën dërrmuese të publikut amerikan për të ndryshuar mendimin e saj. Sa amerikanë e dinë se muslimanët ishin në mesin e viktimave të 11 shtatorit? Sa amerikanë e dinë se ka kohë që ekziston një xhami afër Ground Zero? Sa amerikanë e dinë se myslimanët amerikanë kanë dënuar pa mëdyshje sulmet e 11 shtatorit? Sa amerikanë e dinë se al-Kaida ka vrarë dhe shënjestruar më shumë muslimanë se njerëz të çdo besimi tjetër?

Ose muslimanët kanë të drejtë për të praktikuar fenë e tyre, ose jo. Parashtrimi i pyetjeve në lidhje me "përshtatshmërinë" e projektit apo "urtësinë"e tij janë mënyra të tërthorta për të shkelur mbi lirinë e fesë. A është i shenjtë Amendamentit i Parë apo është subjekt i një konkursi popullariteti? Etërve tanë themelues e parashikuan këtë rebus dhe përcaktuan shënues të qartë që ne duhet të përdorim për të udhëhequr pikëpamjet tona.

Xhorxh Uashington, në një letër hebrenjve të Rhode Island, pohoi natyrën thelbësore të Amerikës, "një qeveri e cila për fanatizëm nuk jep sanksione, persekutimit nuk i jep asistencë - por bujarisht u ofron të gjithëve lirinë e ndërgjegjes, dhe imunitetet e nënshtetësisë." Por sot ne kemi zyrtarë të qeverisë që haptazi duket sikur sanksionojnë fanatizmin dhe paragjykimet.

Në 1784, Xhorxh Uashingtoni, tek kërkonte të punësojë zejtarë për Mount Vernon, tha: "Nëse ata janë punëtorë të mirë, ato mund të jenë nga Azia, Afrika, ose Evropa. Ato mund të jenë Mahometans [muslimanët], hebrenj, apo të krishterë të ndonjë Sekti - ose ata mund të jenë Ateistë." Kështu, themelimi i Amerikës është bazuar në meritokraci. Nga meritat, projekti Park51 i ka kaluar të gjitha pengesat. Nuk ka konsiderata të tjera që duhet ta ndalin projektin të eci përpara.

Ben Franklin shkroi në autobiografinë e tij, "edhe në qoftë se Myftiu [Imami] i Konstandinopojës do të dërgonte një misionar për të predikuar muslimanizmin tek ne, ai do të gjejë një podium në shërbim të tij." Ndërsa Franklin ishte mikpritës ndaj imamëve të huaj, sot një propagandë e fshehtë është hapur kundër një imami të fuqishëm amerikan.

Thomas Jefferson, i cili kishte në pronësi dhe lexonte një kopje të Kur'anit, ka shkruajtur në 1816, "më e shenjta detyrë e një qeverije është të vendosë drejtësi të barabartë dhe të paanshme për të gjithë qytetarët e saj." Sot zyrtarët qeveritarë po diktojnë se ku qytetarët privatë duhet të ngrejnë shtëpitë e tyre të adhurimit.

Në 1797 Senati i SHBA miratoi Traktatin me Tripolin, duke vënë në dukje, "Për shkak se Qeveria e Shteteve të Bashkuara të Amerikës nuk është themeluar në asnjë kuptim në fenë e krishterë, siç dhe nuk ka në vetvete karakterin e armiqësisë kundër ligjeve, fesë, ose qetësisë së muslimanëve [Musselmen]." Sot Presidenti Obama, i cili ka theksuar këtë pikë në fjalimin e tij në Kairo dhe e përsëriti atë gjatë darkës së Iftarit në Shtëpinë e Bardhë, është duke u sulmuar pa mëshirë për qëndrimin e tij me vlerat e themeluesve të Amerikës.

John Locke, shkrimet e të cilit ndikuan tek etërit tanë themelues, shkroi, "Jo, në qoftë se ne mund të flasim hapur të vërtetën, dhe siç i ka hije një njeriu ndaj një tjetri, as paganët as mahometanët [muslimanët], as çifutët, nuk duhet të përjashtohen nga të drejtat civile të Commonwealth-it për shkak të fesë së tyre. Ungjilli nuk komandon diçka të tillë." A nuk është ironike që një nga opozitat më të mëdha ndaj projekt Park51 po vjen nga grupe fetare konservatore?

Park51 ka të drejtën të vazhdojë ngritjen e kësaj xhamie. Afërsia e saj me Ground Zero nuk ofron ndonjë arsye racionale për tu tërhequr. Megjithatë, duke qenë se ne jetojmë në një botë të papërsosur, ku publiku është i prirur për breshëri episodike të disonancës në njohuri, është më mirë për Park51 që të shqyrtojë seriozisht një vendndodhje alternative për aq kohë sa vend i ri mund të shërbejë në mënyrë efektive përdoruesve të saj. (Raportet tregojnë se ndërtuesi i saj është i hapur për një ide të tillë.) Ata duhet ta bëjë këtë për të nderuar parimin e paqes mbi krenarinë i ilustruar edhe nga Profeti Muhamed gjatë nënshkrimit të Traktatit të Hudejbijes, ku ai bëri kompromis duke i lëshuar vullnetarisht të drejtat e tij në mënyrë që të fitonte paqen. Një paqe e papërkryer është e preferueshme ndaj një konflikti të drejtë.

Nëse Park51 do e zhvendoste këtë projekt, a do e kthenin energjinë e tyre kundërshtarët pastaj ër të mbështetur projektet e tjera të xhamive në të gjithë vendin që janë përballur me kundërshtime fanatike? A do e hidhnin poshtë kundërshtarët iniciativën e kishës në Florida që është duke planifikuar të djegë Kur'anin në përvjetorin e 2010 të 11 shtatorit? Po Sarah Palin dhe Newt Gingrich a do t'i edukojnë mbështetësit e tyre në realitetin e komunitetit musliman amerikan, që është përshkruar në Studimin e Pew Survery të 2007 si "amerikanë të vendosur në pikëpamjet e tyre, si dhe vlerat e qëndrimet?"


Profesor Parvez Ahmed është një Fulbright Scholar dhe Profesor i Rregullt i Financës në Universitetin e Floridas se Veriut. Ai është gjithashtu një komentator i rregullt rreth Islamit dhe eksperiencës muslimane amerikane.

Perktheu Armir Taraj, Nju Jork

Noel Malcolm: “Komunistët, jo Osmanllitë, janë përgjegjës për të ligat e Ballkanit.”

Noel Malcolm: “Komunistët, jo Osmanllitë, janë përgjegjës për të ligat e Ballkanit.”



Është trashigimia e 50 viteve të fundit, jo të 500 viteve të mëpërparshme që rëndon mbi vendet e Ballkanit teksa përpiqen të mposhtin një kulturë korrupsioni dhe klientizmit, thotë historianit Britanik.

Intervistoi Jeta Xharra.


P: Sipas raporteve të progresit të BE, vendet e Ballkanit kanë vese të përbashkëta: klasa politike të korruptuara, nepotism, klane, bashkpunim me krimin e organizuar dhe mos-funksionimi i rendit ligjor. A janë këto sjellje të përcaktuara nga e kaluara jonë? Për shembull, tendenca drejt klientizmi dhe krimit të organizaur në Italinë e jugut përshkruhet nganjëherë si trashigimi e sundimit Norman dhe Burbon.


N.M.: Si historian habitem të degjoj se faji për Mafien i vihet sundimit Norman! Kjo është të shkosh mbrapsht gjer në Mesjetë. Historia lë gjurmë në shoqëri nganjëherë në mënyrë të qartë, nganjëherë më të padukshme e të fshehtë. Unë jam skeptik ndaj gjithë këtij argumenti se na duhet të kthehemi mbrapsht një apo dy shekuj për të gjetur arsyet se pse ka korrupsion, rryshfete, apo krim të organizuar. Ne mund të shohim përreth dhe të vërejmë arsyet përpara nesh; nuk na duhet të shkojmë tek librat e hitorisë. Korrupsioni ndodh në kushte të caktuara socio-ekonomike dhe politike, kur pushteti politik është i dobët, pushteti ligjor është i dobët, dhe kur vlerat e shtetit nuk janë tejcuar në tërë shoqërinë në mënyrë tërësore, kur ka një lloj fryme ku njerëzit kujdesen vetëm për veten… dhe pagimi i taksave është dicka që e bëjnë vetëm budallenjt. Në rastin e Ballkanit, do thoja se 50 vite komunizëm janë shumë më të rëndësishme si pjesë e të kaluarës sesa 500 vjet sundim osman.


P: Duke parë sot hartën e Europës, a është Ballkani ende “sheshi ku ndajnë pazaret fuqitë e mëdha?”


N.M.: Jo në mënyrën që ka qenë në shekullin e 19të, në Kongresin e Berlinit [në 1878] për shembull. Jo në mënyrën që ka qenë në 1914 kur vrasja në Sarajevë solli gjithë sistemin e fuqive në luftë botërore.


P: Atëherë në c’mënyrë?


N.M.: Në një kuptim më të kufizuar. Nëse sheh vecanërisht politikën e Rusisë drejt Kosovës, është vështirë të shohësh ndonjë arsye bazë brenda Kosovës apo në situatën e ngushtë ballkanike që Rusia të ketë qëndrim kaq të ashpër dhe një dëshirë kaq të fuqishme për të bllokuar politikat perëndimore. Kjo është një lojë që luhet në tabelën e shahut për të tjera arsye. Është pjesë e dëshirës më të gjerë nga ana e Putinit për të shkaktuar probleme për politikën perëndimore dhe për të treguar se Rusia ende ka fuqinë për të bllokuar gjërat dhe të kërkojë kompensim në cështje të tjera ku ndoshta ata vërtetë janë të interesuar, por për gjëra që janë komplet jashtë Ballkanit.
Rusia ende po trajton Ballkanin në mënyrë instrumentale. Ata po trajtojnë Serbinë, gjithashtu, në mënyrë instrumentale. Njërëzit në Beograd që imagjonojnë se kanë ndonjë lloj vëllazërie të madhe gjaku dhe simpati të thellë sllave që u vjen nga Moska gabohen. Ata thjesht po përdoren. E kemi parë këtë gjë në manovrat ruse për tubacionet e naftës dhe blerjen e industrisë serbe të naftës për një cmim qesharak. Rusia thjesht po luan me ta. Kështu, Rusia është rasti ku shohim thjesht politikë fuqishë të mëdha. Në rastin e fuqive evropeiane, ato kanë interesa të drejtëpërdrejta. Ato dëshirojnë që një lloj gjendjeje koherente dhe progresiste të zhvillohet tek kufijtë e tyre. Dhe SHBA, mendoj, është më pranë pozicionit evropian sesa mentalitetit të Moskës.



P: Ku po shkon Ballkani? Marëveshjet që ndalën luftrat në vitet 1990 kanë rezistuar por nuk u dizenjuan për të zhvilluar këto vende. A është e ardhmja e Ballkanit në rrezik teksa bashkësia ndërkombëtare fokusohet në pjesë të tjera të globit?


N.M.: Bosnja dhe Kosova janë vërtet probleme. Ka rreziqe vecanërisht në rastin e Bosnjes. Nuk mendoj se në rastin e Kosovës ka ndonjë rrezik madhor. Rreziku i vetëm është stagnimi dhe ndalimi i progresit sa më shpejt që të jetë i mundur. Në rastin e Bosnjes ka rreziqe të mirëfillta, rreziqe të mirëfillta politike. Komenti juaj se vëmendja e fuqive perëndimore ka lëvizur tjetërkund është i vërtetë. Kjo prej shumë vitesh është e vërtetë për Amerikën; përfshirja intensive në Irak dhe Afganistan ka thither energjitë e Departamentit të Shtetit dhe kur ata shohin Ballkanin sot kanë më shumë një mentalitet të përmbajtjes së veprimtarive. Ka më shume përgjegjsi për fuqitë evropiane. Por Evropa është në një moment të parehatshëm, duke u përpjekur për herë të parë në mënyrë zyrtare të zhvillojë një politikë ndërkombëtare evropiane me përfaqsuesit e vet të politikës së jashtme dhe me pothuaj – Ministrinë e vet të Jashtme. Ky është projekt tejet i vështirë sepse tek e fundit politika e jasthme në cdo vend evropian është cështje kombëtare. Këto kombe nuk dakordohen në shumë cështje të rëndësishme. E kemi parë këtë gjë në rastin e Kosovës.


P: Kush janë rreziqet nëse ato nuk dakordohen?


N.M. Nuk mendoj se ka ndonjë crregullim serioz për Kosovën. Nuk mendoj se do shohim luftime apo tanke që vinë prej cfarëdolloj drejtimi në Kosovë.


P: Jo, por mos pranimi për të hyrë në BE përshkak të mosnjohjes nga Spanja, Sllovakia dhe Qipro. Po sikur kjo të vazhdojë për dekada?


N.M.: Kjo është cfarë unë quaj stagnim serioz. Ka rreziqe për zhvillimin ekonomik; ka rreziqe për valë njerëzish që nuk mund të gjejnë punë në Kosovë dhe derdhen në vende të tjera everopiane. Jam i sigurtë se këto rreziqe kuptohen. Rreziqet në Bosnje janë më serioze. Është një problem që ka qenë i qartë qysh nga koha e marëveshjes së Dejtonit. Nuk ka asgjë të re për tu thënë. Marëveshja e Dejtonit dështoi në zgjidhjen e problemeve themelore. Thjesht ngriu një gjendje ku kish ndodhur pastrim etnik dhe ku ata që ishin përgjegjës për pastrimin etnik ishin ende në pushtet në shumë pjesë të Bosnjes. E ngriu atë situatë dhe njerëzit në terren që po implementonin Dejtonin rrefuzuan të përdorinin pushtetin e tyre për të bashkuar Bosnjen mirëfilli.


P: A janë realiste frikat e disa kojshive rajonalë se Kosova do bashkohet me Shqipërinë?



N.M.: Ky është një rast klasik i një cështje politike ku varet si e formulon pyetjen. Nëse pyet këdo shqiptar në Shqipëri apo Kosovë, “a mendon se do ishte mirë që një ditë këta të dy të bashkohen?” shumica do thonë “Po, një ditë do ishte mirë.” Dhe nëse pyet. “A mendon se në 1913 u bë një padrejtësie historike kur u krijua versioni i parë i këtyre kufijve?” cdokush do thotë “Po.” Po nëse do pyesje në një referendum të mirëfilltë “A do donit të jetonit në një shtet të bashkuar, në mënyrë që politikat tuaja dhe ato që efektojnë jetën tuaj mund të dominohen nga politikanë të anës tjetër, jo nga vendi juaj?” ata do thonin “Jo.” Prej shumë vitesh kam pyetur shumë njerëz se si do shkonin këto referendume. Shumica e tyre më kanë thënë sinqerisht se nuk mendojnë se nesër do arrinin shumicë për palën tjetër të kufirit. Pra, në planin praktik, nuk mendoj se do ndodhë shpejt. Teorikisht mund të ndodhë, por njerëzit nuk marin vendime sot për cfarë mund të bëhet pas 50 vitesh.


P: Po për argumentin e përdorur nga Serbët e Bosnjes, sipas të cilit, “Nëse lejoni këtë gjë, pse nuk na lejoni ne ti bashkohemi Serbisë?”


N.M.: Përgjigja e thjeshtë është se Kosova është shtet i mirëfilltë i cili doli nga një status i mirëfilltë federal nga ish – Jugosllavia, ndërsa Republika Srpska nuk është shtet dhe u krijua si rjedhojë e një procesi pastrimi etnik dhe vrasjesh masive. Ky është themeli i Republikës Srpska. Nuk tingëllon mirë e thënë kaq troc, por është themeluar mbi vrasje masive. Republika Srpska ekziston në hartë sepse ushtritë pushtuan territore dhe përzunë njerëzit me tytat e pushkëve dhe majat e thikave dhe vranë shumë prej tyre.


P: Cfarë mund të bëjmë kur është se kjo mosmarrëveshje po ndalon përparimin e pjesës tjetër të Bosnjes



N.M.: E kam thënë këtë së paku qysh nga Dejtoni. Më kujtohet se e kam thënë këtë në Uashington në 1997, dhe ata më thanë “ Ti je kokë nxehtë dhe e ke gabim.” Ata më thanë se Dejtoni është marrëveshje shumë e mirë, Amerika ka investuar shumë prestigj në të, dhe do ishte e gabuar që të ndërrohej – dhe vazhduan duke e përsëritur këtë. Por qe e qartë se se po ngrinte një situatë dhe po akumulonin gjëra më të këqia në lidhje me mundësitë e Bosnjes si shtet. Tani është më e vështirë të merresh me këtë problem. Fuqitë e Përfaqsueist të Lartë ishin jashtëzakonisht të mëdhaja në atë kohë. Tashmë, shumica ë këtyre fuqive janë zhdukur… por qeveritë e Perëndimit kanë fuqinë themeltare për të thënë se kurrë nuk do pranojnë Republikën Srpska si shtet i pavarur. Këtu është në lojë prestigji i tyre. Nëse do e lejonin këtë, do cbënte themelet e marrëveshjes së paqes që formuluan vetë. Jo vetëm do cbënte të kaluarën por do hapte dhe lloj lloj precendentësh për të ardhmen. Kur lejon territore që janë krijuar nga dhuna etnike të deklarojnë veten si shtete të pavarura, cfarë ndodh? Cfarë ndodh nëse një minoritet etnik në Maqedoni përqafon dhunën? Kjo është kutia e Pandorës dhe Perëndimi e di këtë. Për këtë arsye ata duhet të jenë totalisht të qartë se Republika Srpska nuk do bëhet shtet i pavarur.

P: Duke ditur si operon Evropa dhe mentalitetin e saj, a mund të shohim Serbinë të futet në BE pa njohur Kosovën, e më pas ta bllokojë atë?


N.M.: Nëse njerëzit në Evropë janë tejet budallenj, po. Unë nuk jam ndonjë admirues i madh i BE. Nuk mendoj se është një projekt politik koherent, mendoj se shpie në politikë të jashtme shumë jo-koherente. Tek e fundit, qeveritë kombëtare kanë ide dhe preferenca kombëtare thelbësisht të ndryshme. E kemi parë mjaft qartë me … situatën e habitshme ku BE pretendon përgjegjsinë për zhvillimin e Kosovës si shtet por dërgon një mission [misioni për rendin ligjor, EULEX] që nuk e njeh Kosoën si shtet. Unë jam i shqetësuar për politikën evropiane. Unë mendoj se i hynë një rruge të gabuar në rastin e Qipros. Po shohim një prej rjedhimeve të saj tani me qëndrimin tejet të ashpër të qeverisë së Qipros kundër njohjes së Kosovës. Nëse e kujtoj drejt, ata kanë thënë se edhe nëse Serbia e njeh Kosovën, Qipro kurrë nuk do ta njohë Kosovën. Kjo është e habitshme. Unë nuk jam optimisht për politikën e Brukselit. Por Bruksesli ka njerëz inteligjent dhe të mirë-infromuar… kështu që shpresoj se do formësoj politika inteligjente për këtë cështje tejet të rëndësishme.


P: Ballkani ka shumë mite dhe kjo ka bërë që disa të mendojnë se rajoni është vecanërisht i prirur për urrejtje etnike. Në disa vende të Ballkanit po rritet ksenofobia dhe disa qeveri vazhdojnë të ndërtojnë mite të reja. Cfarë mund të bëhet që këto mite mos mbajnë rajonin peng në të ardhmen?


N.M.: Miti i urrejtjeve etnike të lashta u krijua pjesërisht nga të huaj injorantë, udhëtarë në fillim të shekullit 20të e më tutje të cilët menduan se ishte më e kollajtë dhe më eksituese për lexuesit e tyre nëse ata thonin se ky ishte një lloj tornadoje urrejtjes etnike të lashta e të pashpjegueshme. I jepte tingëllim egzotik. Në historinë më të vonët vjen si manipulim i qëllimshëm dhe konfuzion i opinionit perëndimor nga njerëz të cilët donin që ata të mendonin se luftrat e e shkaktuara drejtpërsëdrejti nga politikanë, esencialisht nga Miloshevici, nuk ishin shkaktuar nga politikanët e kohëve moderne. Nga një anë ishte budallallëk e nga një anë manipulim i qëllimshëm. Në të vërtetë, këto urrejtje të lashta nuk janë më të lashta se mesi i shekullit të 19të. Ata janë produkte normale të procesit të shtet-formimit, të cilat zhvilluan nacionalizma të llojeve të ndryshme me mitet nacionaliste përkatëse dhe zhvilluan konflikte politike në terren sepse këto nacionalizma po konkuronin për territor.
Si mund ti ndalim apo ti pakësojmë? Në kuptimin më të gjerë është cësthje edukimi. Jo vetëm se cfarë futet në tekstet shkollore, por dhe cfarë njerëzit thonë publikisht, cfarë thonë politikanët dhe cfarë thuhet në media. Nuk po flas për tru-shplarje apo promovimin e ndonjë ideologjie të re, që Ballkani ka qenë përherë toka e lumtur e tolerancës. Jo, vec histori normale, kuptim normal.

P: Duke ju kthyer Kosovës, u bënë dy vjet që është e pavarur por ka patur njohjen vetëm të vendeve perendomore. Cfarë duhet të ndodhë që të njihet gjetkë?



N.M.: Fillimisht ishte e qartë se fuqitë perendimore do ndihmonin dhe do bënin pjesën më të madhe të punës në afrimin e vendeve të tjera dhe me rekomandimin e njohjes së pavarësisë. Vendet e kollajta ndërkaq janë bërë – ato vende që lehtësisht ju përgjigjën këshillës së Britanisë dhe Amerikës. Nuk mund të shkosh në shumë vende të Afrikës si fuqia e vjetër koloniale si Britania dhe tu thuash se c’duhet të bëjnë. Dhe Amerika ka pësuar dëm të reputacionit të saj në politikën e jashtme, qartazi në botën arabe por gjithashtu në Amerikën Latine. Kështu që tani i duhet Kosovës të punojë… Një faktor është presioni i politikës ruse. Rusia ka qenë tejet aktive, edhe në botën islame, duke bërë presion vendeve që mos njohin Kosovën. Në Afrikë ka probleme të tjera. Mendoj se një temë që Kosova arsyeshëm mund të nënvizojë ku bisedon me vende Afrikane dhe të Botës së Tretë është se në shumë aspekte Kosova ishte në gjendjen e një vendi dhe shoqërie të kolonizuar. Kjo është dicka me të cilën Afrikanët mund të shohin lidhje.


P: Ju keni shkruar një histori tejet të vlerësuar të Kosovës. Sa është Kosova një entitet territorial me rrënjë dhe qartazi i dalluar?

N.M.: Varet cfarë kupton me “entitet territorial me rrënjë dhe qartzi i dalluar.” Nuk është e nevojshme për një territor që të tregojë vazhdimësi egzistence si entitet politik qysh nga Mesjeta që të ketë një pretendim të vlefshëm për status të pavarur sot. Belgjika u bë Belgjikë më 1830. Shumë vende evropiane u bashkuan vonë. Shiko Gjermaninë dhe Italinë. Kështuqë, nuk mendoj se është e nevojshme të kërkohet për justifikime të gjata historike për kufijtë e caktuar shtetëror në hartë. Cfarë ka rëndësi është popullsia që banon aty, historia, ndoshta e 100 viteve të fundit. Është totalisht e qartë se… për afërsisht 50 vitet e fundit nën kushtetutën e Titos, Kosova ishte entitet politik, duke vepruar si i pavarur, duke marë vendimet për veten në kuadrin e strukturës federale, duke përfaqsuar veten drejt për drejtë në nivelin federal dhe rrjedhimisht duke patur të njëjtat të drejta për tu bërë shtet pas shpërbërjes së Jugosllavisë si Sllovenia dhe Kroacia.

P: Në ngritjen e një identiteti të ri, kushtetuta e Kosovës thotë se Kosova është së pari dhe mbi të gjitha një vend multi-etnik. A është ky modeli i duhur, një themel i mirë për shtetësinë në shekullin e 21të?
N.M.: Principi themelor se Kosova është shoqëri multi-etnike duhet thënë. Duhet thënë për cdo shoqëri në Ballkan. Thjesht, është gjendja themeltare e jetës, ne fakt, për cdo vend në Evropë.
Noel Malcolm është autor i "Bosnia: A Short History", (1994), dhe "Kosovo: A Short History" (1998)

Shqipëroi Emin Baomari.

A janë të zemëruar shqiptarët?

Besnik Sinani

Ngjarjet që pasuan vrasjen e një shtetasi shqiptar nga Himara, sfondi politik i vërtetë apo i supozuar i motiveve të vrasjes, protesta e qeverisë greke dhe kryepeshkopit të Kishës Ortodokse, zbythja e shtetit shqiptar e servilizmi i politikanëve ndaj shtetit grek kanë nxitur një mori artikujsh në shtyp që reflektojne zemërimin shqiptar.

Është zemërimi shqiptar ndaj fqinjit tonë që teksa ngre zërin në kupë të qiellit për një vrasje që ende nuk është hetuar tërësisht, toleron vrasjen e emigrantëve shqiptarë për motive të qarta ksenofobie teksa ushtarët e këtij shteti premtojnë në marshe ushtarake se do e kthejnë lëkurën e shqiptarëve (si dhe turqve) në shollë këpucësh. Është zemërimi ndaj kreut të Kishës Ortodokse Shqiptare që as nuk përpiqet të ruajë aparencat në mbështetje të politikave greke në Shqipëri. Është zemërimi ndaj politikanëve tanë që lejojnë që rrugët e këtij vendi të zaptohen me banditizëm, që servilosen para fqinjëve tanë që trajtojnë Shqipërinë si vend vasal, që nuk ngrenë zërin për keqtrajtimet e emigrantëve shqiptarë.

Po a janë vërtet të zemëruar shqiptarët nga qeveria e tyre, nga servilizmi politik, nga trajtimi në pikat kufitare apo në rrugët e Athinës? A janë të irrituar shqiptarët që trajtohen si mbeturina që shtyhen me FSHESË? A mos vallë gjithë këta artikuj në media reflektojnë ngritjen e ndonjë lëvizjeje nacionaliste shqiptare? Jo.

Qeveria aktuale dhe kryeministri i saj, që ka treguar me jetgjatësinë e vet politike se e njeh mirë këtë vënd, nuk trembet se servilizmi dhe vasaliteti i tij do i kushtojë në kutitë e votimit, se zemërimi shqiptar do kthehet në kriter politik sipas të cilit do vlerësohen forcat politike dhe se do ndikojë rezultatet elektorale. Opozita qartazi nuk mendon se ka vlerë praktike marja e rolit të kampionit të zërit të revoltës shqiptare ndaj dinjitetit të humbur e prandaj as nuk ka ndër mend të marë një hap të tillë. Arsyeja është se nuk ka zemërim shqiptar, nuk ka shance që gjithë kjo prodhimtari mediatike të reflektojë një lëvizje civile që do vendoste artikulimin e ndonje qëndrimi politik që kërcënon të ndëshkojë politikanët për vasalitetin e tyre ndaj fqinjit të jugut. Shqiptarët prej kaq vitesh e kanë bërë të qartë sa e kanë pazarin, se cili ështe cmimi i tyre. Shqiptarët nuk i ka zemëruar mjaftueshëm as FSHESA e as konvertimi me dhunë i eshtrave të gjyshërve të tyre, as impotenca e policisë që u zmbraps para tymit të temjanit, as ksenofobia e racizmi i shtetit grek, as fundamentalizmi fetar i Greqisë që vazhdon të mbështesë kriminelët më famëkeq të Ballkanit, as trajtimi i tyre në Kakavi si qenie që nuk meritojnë respektin themeltar njerëzor. Shqiptarët nuk janë të zemëruar, ose së paku jo aq sa ta vënë re politikanët e tyre, jo aq sa ta kthejnë këtë zemërim në lëvizje civile e politike që kërkon dinjitet. Si rjedhim kjo valë mediatike, përfshi këtë artikull, ka gjasa të jëtë retorikë boshe.

Nëse një hetim i pa-politizuar do tregonte se vrasja u krye për motive urrejtje etnike, atëherë ajo duhet dënuar si e tillë. Por kjo jo për shkak të presioneve të një vendi si Greqia që nuk ka të drejtën morale t’u japë leksion shqiptarëve për këto punë. Duhet dënuar si e tillë sepse shqiptarët nuk duhet të lejojnë diskriminimin e dhunimin e askujt për shkak të etnisë, rracës apo fesë së tij. Nëse vërtetohet se vrasja është motivuar nga urrejtja etnike, atëherë arsyet, motivet, shtysat që e ushqejnë një gjë të tillë duhen studiuar dhe adresuar. Por të jemi të qartë, shqiptarët kanë mjaft arsye, më se të justifikuara, për të qenë të pakënaqur, të fyer, të indinjuar nga politikat e fqinjit të jugut dhe ky zemërim duhet të gjejë zë në mënyrë dinjitoze e të shëndetshme, në një mënyrë që do u tregonte politikanëve tanë se nëse nuk do përfaqsojnë interesat e elektoratit që i voton, atëherë ata nuk meritojnë pushtetin.

Nga se kërcënohet në të vërtetë minoriteti grek

E. MëRTIRI

Ngjarja e fundit e ndodhur në Himarë ka ndezur reagime të ndryshme, të cilat në përgjithësi duket se nuk po i shërbejnë aspak një klime pozitive në raportet mes shqiptarëve dhe minoritetit grek. Përtej deklaratave, në dukje të arsyeshme, të kreut të Kishës Ortodokse Shqiptare Anastas Janullatos, për të ruajtur gjakftohtësinë dhe për të dënuar fajtorët, vihet re një mungesë kthjelltësie, si dhe një mungesë vullneti për t’i parë gjërat në mënyrën e duhur. Ngjarja ka shkaktuar rritim jo vetëm tek ajo që mund të quhet “palë e dëmtuar”, por edhe tek pala shqiptare, e cila po tentohet të paraqitet si “agresore”, por që edhe në këtë rast, ndjehet më e dëmtuara në raport me shqetësimet e saj ndaj atyre që ajo i sheh si politika asimiluese greke në jug të vendit. Natyrisht, deklaratat e Kryepeshkopit Ortodoks për vetëpërmbajtje dhe qetësi, janë të mirëpritura dhe me vend, në një klimë të tillë acarimi, në një mjedis aspak miqësor si ai që ka të bëjë me raportet etnike në jug. Por, ato duket se minojnë vetveten kur kalojnë në thirrje për respektim të të drejtave të njeriut nga pala shqiptare. Një retorikë e tillë është krejt pa vend, dhe çon në implikime negative përballë një ngjarjeje të tillë. Ajo kërkon ta ekspozojë ngjarjen nën dritën e interpretimeve të gabuara, të cilat e zhvendosin diskutimin në një truall problematik për raportet ndëretnike në vend. Edhe në qoftë se ngjarja buron prej vokacioneve nacionaliste, ajo mbetet një incident krejtësisht i izoluar dhe nuk ka të bëjë aspak me nivelin e zbatimit të të drejtave ndaj minoritetit grek, të cila, duhet thënë se në Shqipëri janë në nivele të pashembullta, të pakrahasueshme ndoshta edhe me vetë mazhorancën, gjë që është shumë larg atij të zbatuar, bie fjala në vetë Greqinë e interesuar për këto të drejta.

Natyrisht, ngjarja është krejtësisht e papranueshme dhe është normale që një akt i tillë të dënohet ashpërsisht nga opinioni publik. E drejta e gjithkujt për të folur në gjuhën e tij është legjitime. Por është pa kuptim t’i referohesh të drejtave të njeriut, kundrejt një sherri banal rrugësh, ndaj njerëzve pa kurrfarë statusi përfaqësues, qoftë edhe të nxitur prej ndjenjash nacionaliste. Nuk ndodhi aspak kështu kur, në mënyrë të ngjashme, në rrugët e Greqisë u vra një shqiptar, teksa po festonte për fitoren e kombëtares shqiptare kundrejt asaj greke, pavarësisht se shkaqet e krimit janë thuajse identike.

Të evidentosh nevojën për zbatimin e të drejtave të njeriut, në momente të tilla gjaknxehtësie kolektive do të thotë t’i shërbesh acarimit të situatës nga të dyja palët, dhe kjo më së paku i shërben minoritetit grek në Himarë, të cilit më tepër sesa aventurat e politikave të mbrapshta ku është përfshirë shpesh, i intereson të zhvillojë turizmin dhe ekonominë e vet, të cilat nuk mund të bëhen pa ndërtuar më parë qetësinë dhe harmoninë me bashkështetasit e tjerë shqiptarë. Aq më pak mund të ketë dobi nga fabrikimi i heronjve të rinj, që derdhin gjakun për të vaditur kauza të tilla të mbrapshta, si ato që, mjerisht, gjejnë jo pak vend në fantazitë qytetarëve të Himarës, të mikluara këto edhe prej pensioneve të majme që nuk pyesin as për krizat ekonomike.

Një retorikë më serioze do të përpiqej t’i shkonte problemit më në rrënjë, duke e çliruar veten nga naiviteti për të mosparë diçka tjetër përtej një akti dhune antigreke. Në Shqipëri ka edhe minoritete të tilla si ai boshnjak apo edhe vllah, të cilët megjithëse ruajnë shumë prej traditave të tyre nuk kanë shfaqur ndonjëherë ndonjë problem real ndëretnik me vendasit. Nuk do mend për të kuptuar se ka diçka të veçantë në marrëdhëniet shqiptaro-greke, ku politika dhe qarqe të ndryshme, përpiqen shpesh të turbullojnë ujërat, ashtu siç duket në disa raste se po ndodh edhe me ngjarjen konkrete, që po synohet të instrumentalizohet nga drejtuesit lokalë.

Në këtë linjë, reagimi i Kryetarit të Bashkisë së Himarës Bollano, i cili bënte fjalë për provokime me motive të errëta ndaj minoritetit grek, ishin vërtetë një akt i papërgjegjshëm provokacioni. Me këtë deklaratë Bollano përpiqet të stisë skenarë të errët për të nxitur konfliktualitetin ndëretnik në Himarë, dhe kjo përbën vërtetë një vepër penale për çdo shtet që funksionon. Kjo është vërtetë alarmante kur del prej gojës së një zyrtari të zgjedhur me votat e këtij komuniteti. Kjo është retorikë lufte që vetëm njerëz të papërgjegjshëm si z. Bollano mund ta bëjnë, për më tepër në një situatë vërtetë të tensionuar si kjo.

Në fakt, e gjithë kjo duket normale për një provokator sistematik si Bollano, të cilit i duhet të mbijetojë nëpërmjet sistjes dhe përdorimit të kauzave të tilla boshe. Bollano është një produkt i marrëdhënieve konfliktuale ndëretnike dhe ai është i interesuar të ruajë një statukuo konfliktuale për të mbijetuar sa më gjatë në politikë. Për këtë ai është profilizuar me portretin e një politikani që lëshon herë pas here deklarata të tilla, vërtetë provokuese. Madje, jo vetëm kaq, por edhe faqja zyrtare e bashkisë që ai drejton, vijon të ofrojë informacion provokues për shqiptarët, të cilin asnjë shtet i botës nuk do të mund t’ia toleronte.

Në faqen zyrtare të internetit të kësaj bashkie, pushtimin e Himarës nga grekët në nëntor 1912, ku siç e dimë grekët luftonin kundër Eqerem Bej Vlorës, nipit të Ismail Qemalit që po mbronte Himarën, Bashkia e Himarës e konsideron, çlirim. Ja se fare thuhet në këtë faqe: “Më 5 nëntor 1912, Majori Himariot Spiro Spiromilios zbarkoi në Himarë dhe e çliroi atë, në krye të himarjotëve vullnetarë. Pas disa ditësh, ai çliroi gjithë fshatrat”. Kjo “pas disa ditësh” përfshin edhe periudhën pas shpalljes së pavarësisë, deri kur Eqerem Bej Vlora, tërhiqet nga rezistenca, me urdhër të Ismail Qemalit, i cili e dinte që tashmë çështja do t’i kalojë Fuqive të Mëdha. Madje, bashkia nuk heziton të na thotë se Himara ka qenë autonome për disa herë me radhë më pas, dhe se ajo nuk ka dashur kurrë të jetë pjesë e Shqipërisë. Vijojmë citimin: “Më 9 shkurt 1914, himarjotet kundërshtuan planet e fuqive të mëdha për t’i përfshirë brenda kufijve të shtetit shqiptar”. Ndërsa pak më tutje: “Më 22 dhjetor 1940, ushtria greke hyn ne Himarë dhe banorët e priten me entuziazëm dhe në mënyrë festive”.

E gjithë kjo na sqaron mjaft bukur se cili është provokator në këtë mes, dhe se kush është i interesuar për një klimë të tillë konfliktuale. Në këtë shkëmbim provokimesh, incidenti tragjik i një sherri banal është shumë më joserioz se ai i një zyrtari me pushtet si Bollano, i cili njësoj si në historinë e shkruar prej tij për Himarën, duket se ka shpallur në njëfarë mënyrë autonominë e vet prej feudali, duke e lustruar këtë me termat e të drejtave të minoriteteve.

Pikërisht këtu duhen kërkuar rrënjët e problematikës, ndërsa incidenti i këtyre ditëve, nuk është gjë tjetër vetëm se pasojë tragjike. Ajo për të cilën duhet të kujdeset çdo mendje e shëndoshë që e do paqen, është pikërisht klima antishqiptare që kultivohet nëpërmjet fijesh të tilla në Himarë. Më parë sesa të vërë gishtin mbi errësirat e skenarëve të tillë hipotetikë, Bollano do të duhet të na shpjegonte se kush dhe përse, shkruan me sprajte nëpër muret e Himarës parulla të tilla si: “Këtu është Greqi”. Këto dhe të tilla edhe më të errëta, Bollano duhet t’i dijë shumë mirë, dhe janë të vetmet për të cilat mund dhe duhet të na thotë ndonjë gjë, përpara se të merret me dekonspirime skenarësh të tillë imagjinarë.

Është lehtë të denoncosh krimin, dhe këtë duhet ta bëjë çdo mendje e kthjellët dhe njerëzore, shqiptare apo greke qoftë. Por kjo nuk mjafton për të zgjidhur problemet. Për këtë duhet të shkosh në rrënjët e tyre dhe të denoncosh krimin e heshtur që i prodhon realitete të tilla. Vetëm kështu mund t’i shërbesh marrëdhënieve ndëretnike dhe vetëm kështu mund t’i shërbesh edhe vetë komunitetit grek në Himarë, si dhe vetëm kështu, mund t’i japësh sadopak dinjitetin njerëzor që meriton, të ndjerit që humbi jetën në gërmadhat e kauzave të tilla të verbërta, të cilat nuk ngurrojnë të instrumentalizojnë edhe vetë viktimat e tyre.

Xhumaja dhe shkolla.

Armir Taraj*

Vrapojme te dy me canten e librave ne shpine qe na tundet majtas-djathtas. Une e Meti, shoku im i vetem besimtar i klases, nxitojme per te kapur autobuzin e Tiranes se Re tek Libri Universitar, autobuz i cili na shpie per pak minuta te bukura permes bulevardit te gjere mu perballe xhamise se tejmbushur te Ethem Beut ne qender te Tiranes. Eshte dita e xhuma dhe si gjithmone jemi vone per ceremonine e se premtes, apo faljen e xhumase. Dalim nga autobuzi me vrull e duke ngarendur kapercejme shkallet e gurta te xhamise. Futemi brenda duke u ngjeshur pas besimtareve te tjere te porsaardhur, e pasi gjejme nje vend te sigurte per cantat e kepucet tona, hedhim syte per nje pale nallane te drunjta me te cilat te mund te shkojme poshte ne hamam per te marre abdesin. Nallanet e xhamise jane mjeti me interesant per te ecur, eshte veshtire ta percaktosh qellimin e tyre: te renda, te zhrumshme, e teper te ngatheta, duket sikur jane shpikur pikerisht per te ndalur vrullin e botes se jashtme, sikur duan te paraprijne nevojen per ngadalesim, perkujdesje, e vrojtim te detajeve brenda shtepise se Zotit, xhamise.

Bejme si bejme e zbresim poshte ne hamam duke kercitur nallanet fort neper shkalle, vihemi ne rradhe pas cezmave te uleta e presim me padurim qe paraprijesit tane te perfundojne ritualin e abdesit: e lau fytyren, ja dhe krahet deri ne berryl, hmmm... forme e mire e derdhjes se ujit nga dora e bere luge poshte drejt berrylit, ja dhe ferkimi i kokes me doren e djathe, veshet, qafa me te mbrapmen e duarve, oh sa mire dhe kembet i kane ngalur, mos, po i lan gabim, po i lan me te djathten..., duhet ti lante me doren e majte. Hajde s’ka gje vella, laji shpejt se na iku hytbja.
Ulemi ne stolat e formuar ne cimento, marrim abdesin shpejt e shpejt e ngrihemi me duart qe na pikojne uje e rrobat e lagura e shtyjme rrethimin e besimtareve te vonuar per tu ngjitur lart. Me ne fund dalim siper e gjejme nje vend te ngushte per tu falur mes atyre qe kane kohe qe jane ulur. Menjehere na mbeshtjell qetesia e asaj qe po bejme. Edhe pse eshte vape dhe mes besimtareve te shumte ka dhe nga ata qe s’e kane qef deodorantin, nje freski e lehte na qeteson ballin akoma te njome nga uji i abdesit. Pasi hedh njehere syte rreth e rrotull mos njoh dike, ul shikim ne ngjyrat e format e qilimave shtroje dhe fokusohem ne fjalet e hatibit. Mundohem te kap fillin e fjalimit, apo hutbes se dites, degjoj nje ajet Kurani, disa hadithe (thenie te Profetit) dhe fjalet e hoxhes i cili jep shembuj te njepasnjeshem te virtyteve te nje besimtari te mire. Duke qene se e konsideroj veten teper te virtytshem, me duket sikur keto gjera i di e i kam degjuar me pare e keshtu vemendja me shkeputet paksa. Hedh syte ne muret e vjetra shumengjyreshe te xhamise e menjehere terhiqem nga peisazhet teper idilike te pikturuara ne to. Vej re selvite e gjata dhe elegante, ujerat blu qe rrjedhin gjithandej ne qetesi, format e bukura florale qe zbkurojne sfondin dhe kornizen, kodrat e vogla qe duket se ngrihen diku tutje, xhamite me minare te drejta e urat, por kur arrij tek pjesa me e late e panorames, aty nga gjysma e murit, shoh ca inkursione te lehta furcash gelqereje qe dikush ka leshuar me pakujdesi ne kufi te peisazhit te poshtem e gjysmes se bardhe qe sundon pjesen e siperme te murit. “Hmm..., mendoj, i paskan ra shkurt. Ja paskan kercit gelqere.“

Nderkohe degjoj ezanin (apo ndoshta ikametin) qe thirret e besimtaret e renduar nga ulja e zgjajtur ngrihen rremujshem ne kembe e drejtohen ne rreshta te njepasnjeshem (safe) per te kryer me ne fund namazin e xhumase. Namazi i shkurter dy-rekatesh perfundon shpejt e sebashku me nje pjese te mire te besimtareve turremi drejt deres per te mbathur kepucet e per te dale jashte ne punet tona. Disa nga besimtaret qe mbesin na shikojne venger teksa kalojme rradhet e tyre ndersa ata qendrojne per te falur edhe rekatet ekstra, apo synetet, qe per ta duket se jane po aq te rendesishme sa ato kryesoret qe sapo u falen.

Kur dalim nga xhamia na pret nje tufe me femije e gra rome qe lypin me te madhe “o cuni bo sevap, na fal noj lek“, “o xhaxhi bo seavp, na fal iqind lek“. Si cuna te rinj qe jemi e dine qe nuk kemi lek ne xhep e nuk na e varin shume. E kalojme dhe kete gardh, qellojme qe pershendetemi me ndonje xhaje te njohur, e marrim rrugen ngadale bulevardit, kete here ne kembe.

Ecim me Metin nen diellin qe anon nga pasditja e bisedojme rreth ceshtjeve te shkolles. Jam shume mirenjohes qe e kam Metin shok klase. Kur u transferova ne shkollen 8-vjecare “Deshmoret e Lirise“ ne fillim te klases se tete, e ndjeja dyfish barren e te qenit nxenesi i ri i klases. Jo vetem qe e pata te veshtire te pranohesha ne kete shkolle per shkak se per 3 vjet pata bere Rusisht si gjuhe te huaj e ketu behej Anglisht, por te vish ne nje shkolle te re ku nuk njeh njeri ne fillim te klases se 8-te, kur te gjithe nxenesit e njohin njeri-tjetrin prej vitesh, eshte tamam te ndihesh i huaj. Ky presion ne vetvete eshte i mjaftueshem per mendjen e nje 13-vjecari, por mbi kete isha gati i sigurt so do isha nxenesi i vetem besimtar ne klase. Mendoja se nuk do kisha se me ke te diskutoja dicka rreth Islamit, apo te shkoja e te falja xhumane me te. Isha i bindur se feja do behej, nga halli, nje pjese gati gjysem sekrete e jetes sime ne ate vit shkollor. Kur disa jave pasi kishte filluar semestri e une akoma vazhdoja te ndihesha si i huaj, shoku im i bankes Meti rastesisht thote se agjeron Ramazanin e di te falet, syte e mi u hapen me habi e nje vale gezimi e lehtesimi me pushtoi. Mu duk ne moment sikur gjeta nje vella te humbur e sikur te qenit i huaj u zhduk menjehere nga mendja ime. Ishte e pabesueshme shpejtesia dhe ngushtesia me te cilen une e Meti u beme shoke te mire. Edhe tek ai vura re nje lehtesim qe kish gjetur nje shok besimtar e nuk ishte me i vetmi me kete “ves“ ne klase.

Pasi krahasuam se sa sure dinim e i treguam njeri-tjetrit historine tone personale me njohjen e Islamit, filluam te mendojme se si mund ta rregullonim qe te falnim xhumane te premteve. Klasa e fundit e se premtes ishte fiskultura. Po te merrnim leje per gjysmen e dyte te klases e llogaritem se xhumane e kapnim, po te vraponim sigurisht. Keshtu beme e i kerkuam leje profesorit te fiskultures, nje burre i muhabetit i cili kishte qef te ishte shok me studentet e tij. Pasi na degjoi na tha se po te na jepte leje “presori“ kujdestar, me te ishim ne rregull. Shkuam e u paraqitem para profesorit tone kujdestar, mesuesi i fizikes, nje burre i thinjur por i mbajtur i cili na ngjallte respekt. Pasi ja shpjeguam “hallin“ tone, ai na kqyri njehere me vemendje e filloi te na bente pyetje reth fese. Na beri pershtypje kjo gje e ju pergjigjem si me hezitim, por ai u kenaq shpejt, u bind se e kishim seriozisht e na tha se nga ana e tij nuk kishte problem. Ne kete menyre filluan eskursionet tona te premteve per ne xhamine e Ethem Beut. Aq mire ndiheshim qe na u dha ky shans sa qe na u be si dita e preferuar e javes.

Mbaj mend qe nje te premte te tille, ndersa po rrinim me ca shoke te klases para palestres ne pritje te ores kur mund te shkonim per xhami, na pyet njeri nga “te fortit“ e klases: “Po ju ku shkoni qe ikni heret?“ Une e Meti pame njeri-tjetrin me hezitim, s’kishim qene ndonjehere rehat me biseda rreth religjozitetit tone. “Shkojme ne xhami – i thash une, - si dite e xhuma qe eshte”. “Ou, - ja beri ai, - ne xhami e? Po pse shkoni ne xhami?” Prap une e Meti pame njeri-tjetrin me pa-rehati, “Po per tu falur“ i thash prap une. “Aaa, - tha garipi i klases duke ngritur koken e duke na veshtruar me sy gati te mbyllur, - e mora vesh… ju pagujn arabet me shku ne xhami”. “Hahahah” desha te qesh. Mu duk gjeja me qesharake qe pata degjuar ndonjehere, por edhe me e habitshmja. Si mund te me paguante dikush per te bere dicka qe jo vetem e shihja si obligim shpirteror, por me falte kaq kenaqesi. Pastaj c’do fitonin arabet me kete pagese? Nese do kishin qellim te mbushnin xhamite e Tiranes, kjo ishte a panevojshme, ato ishin te tejmbushura, bile shpesh vrisja mendjen pse ka kaq pak xhami ne Tirane e si nuk e kane ndertuar nje ne Tirane te Re te pakten. “Jo mor vlla, - ja ktheva, - s’na pagun kush. Shkojme per veten tone sepse besojme.“ “Ik ere se e di un – kembenguli shoku yne cub me vendosmeri te palekundur, - ju pagujn ju prandaj shkoni. Po sa ju pagujn? Jo japin noj lek te mir a jo?“ “Eh c’na gjeti – mendova me vete, - hajde mbushja mendjen ketij qe s’na pagujn me shku ne xhami.“ ”Ore, ku ta gjejme me na pagujt, po s’na pagun kush, a merr vesh? Mos ja fut kot.“ Nejse, s’e mbaj mend tamam si u mbyll ajo bisede por e di qe vajti a nja dy-tri here fjala sa andej ketej, ju pagujn, s’na pagujn.
Me Metin kam kohe qe i kam humbur lidhjet. Heren e fundit qe e takova krejt rastesisht para 5-6 vjetesh, ishte duke kaluar me nje VW te vogel e me tha se ishte duke cuar furnizimet ne nje restorant te familjes se tij. Kur e pyeta se ne cilen xhami shkonte, me tha si i zene ne faj se kishte kohe qe nuk shkonte me. “S’te lejne hallet“ me tha. U ndjeva keq.

Gjithsesi e falenderoj Allahun qe ne te gjitha fazat e jetes sime me ka sjelle prane shoke te mire besimtare me te cilet kemi ndare klasat e mesimet, kohen pas shkolle e agjerimet, e mbi te gjitha udhetimet e shkurtra per te falur xhumane ne xhamite e bukura te Tiranes, e me pas Amerikes...


*Armir Taraj punon si inxhinjer civil ne qytetin e New York-ut dhe korespondent per evente fetare te komunitetit musliman te New York-ut per www.examiner.com

Ramazan: Hurmat janë begati e uji është pastërti

Besnik Sinani

Në mes të gushtit, me fillimin e muajit hënor të Ramazanit, gjendem i ftuar në qendrën Islame shqiptaro - amerikane në Garfield, New Jersey, për darkën e iftarit kur besimtarët myslimanë pas një dite agjërimi që zgjat nga agu në perëndim të diellit, mblidhen për të ngrënë së bashku.


Eksperienca e emigracionit shoqërohet shpesh me përpjekjen për të transplantuar rite, zakone e kujtime në vendin e emigrimit dhe qendra të tilla bëhen më shumë se thjesht tempuj për lutje. Ato kthehen në qendra komunitare, që sigurojnë vazhdimësi kulturore dhe mundësojnë eksperiencën kolektive të riteve fetare.


Takon këtu emigrantë të moshuar dibranë, pogradecarë e korçarë që së pari ngritën këtë qendër, emigrantë të një prurje të mëvonshme nga Kosova e Maqedonia, si dhe studentë të ardhur vitet e fundit për të studiuar në universitetet amerikane nga Vlora, Puka, Struga, Prishtina, Durrësi e Tirana.


Sipas disa burimeve, në vitin 1905, emigrantët shqiptarë kanë hapur të parën xhami në SHBA. Edhe pse kjo është e debatueshme, është më se e njohur se emigrantët shqiptarë kanë hapur të parën xhami në shtetin e Connecticut, nga të parat në New York dhe sot gjinden 13 xhami shqiptare në Amerikën e Veriut.


Darka e iftarit pasohet me ligjërata fetare nga Imam Rifat Alili nga Shkupi, ku shembujt e profetëve thirren për të shërbyer si modele të jetës së virtytshme në realizimin e projektit hyjnor të Zotit në jetën e çdo individi.


Ligjëratat pasohen me lutjet (namazet) e teravive ku lexohen pasazhe të gjata nga Kurani dhe mes lutjeve, sipas traditës osmane të praktikuar nga shqiptarët, këndohen litani e himne për Zotin dhe lajmëtarin e mesazhit hyjnor, Muhamedin.


Agjërimi në muajin e Ramazanit është mirëfilli event global. Gati një e katërta e popullsisë së botës marrin pjesë në këtë rit masiv kolektiv për një muaj të tërë, që kurorëzohet në ditën e Bajramit.


E megjithatë agjërimi nuk është praktikë unike e Islamit. Krishtërimi, Hebraizmi, Budizmi e fe të tjera kanë forma të ndryshme agjërimi. Traditat fetare duket sikur thërrasin në kahjen e kundërt të prirjes së jetës tonë. Nëse pjesa më e madhe e jetës tonë angazhohet në akumulimin material për të ngritur cilësinë tonë të jetesës, traditat fetare, qoftë për një periudhë të shkurtër, na kërkojnë të heqim dorë, të abstenojmë nga orekset tona.


Cilësia e jetesës, në fakt e lirisë tonë, na kumtojnë traditat fetare, varet nga aftësia njerëzore për të kontrolluar orekset e vetes, epshet njerëzore, pjesën tonë shtazore.


Buda arrin Nirvanën pas abstenimit në pyllin e Uruvellës, profetët biblikë dhe kuranorë kalojnë kohë izolimi e meditimi në shkretëtirë, Krishti mposht djallin gjithashtu në shkretëtirë dhe Muhamedi merr shpalljen e parë hyjnore kur shkon për të medituar në shpellën Hera. Prandaj agjërimi nuk është vetëm përpjekje diete por synim i arritjes së një stadi shpirtëror që përpiqet të përkthehet në rol social.


Në Kuran Zoti u thotë besimtarëve se synimi i agjërimit, ashtu siç ishte dhe për popujt e më përparshëm - ku Kurani ka kryesisht parasysh Hebrenjtë dhe të Krishterët - është arritja e ndërgjegjshmit për prezencën e Zotit në jetën e njeriut, që njeriu të jetojë me Zotin, në marrëdhënie të vazhdueshme me të.


Profeti Muhamed, në një numër thëniesh u kumtonte dishepujve të vet se agjërimi i stomakut nuk ka asnjë vlerë nëse nuk shoqërohet me largimin nga vrazhdësia, mashtrimi, dhe e liga.


Agjërimi i Ramazanit shënon një nga pesë praktikat thelbësore të Islamit së bashku me deklarimin e besimit (shehadeti), lutjet (namazet), dhënien e 2.5 % të pasurisë së akumuluar të vitit për nevojtarët (zekatit) dhe kryerjen e pelegrinazhit në qytetin e Mekës (haxhi), ku tradita Islame thotë se tempulli i parë për adhurimin e Zotit u ndërtua nga profeti Ibrahim, patriarku i të tre feve monoteiste, Hebraizmit, Krishtërimit dhe Islamit.


Ramazani është gjithashtu muaji kur myslimanët besojnë se fjala e Zotit, Kurani, u zbrit në dimensionin njerëzor dhe për shkak të domethënies së lartë, ky muaj është bekuar nga Zoti.


Në të gjendet dhe Nata e Kadrit, besuar të jetë në natën e 27 të muajit Ramazan, ku besimtarët në të tërë botën intensifikojnë aktet e adhurimit duke besuar se shpërblimi hyjnor në këtë natë shumfishohet për të shënuar domethënien e rëndësisë së kësaj nate dhe të këtij muaji.


Sipas traditës Islame, në këtë natë Zoti zbriti Kuranin, është nata kur zbresin në rrafshin tokësor engjëjt dhe Shpirti, dhe kjo sjellë paqen hyjnore gjer në agim.


Edhe pse Islami normativ kundërshton murgërinë, gjatë Ramazanit mund të shohim formën e kufizuar të murgërisë, itikafin. Për ata që kanë mundësi, dhjetë ditët e fundit të Ramazanit mund të mbyllen në xhami, ku madje është e këshilluar që as mos kalohet shumë kohë bisede qoftë me besimtarë të tjerë të xhamisë, pasi supozohet të jetë periudhë meditimi, studimi, e adhurimi. Besimtari që mbyllet në itikaf kalon shumë kohë duke studiuar librin e Zotit, Kuranin, kalon kohë në lutje e meditim si dhe në dhikr.


Dhikri është praktika e përkujtimit të Zotit duke recituar litani që lartësojnë emrin e tij. Besimtari që gjendet në itikaf kalon pjesët më të vona të natës, para agut, duke ngritur duart nga qielli e duke ju lutur Zotit për falje e për mirësi për veten e të dashurit e tij.


Edhe pse këto tema kuptimore janë të përbashkëta për myslimanët në tërë botën, praktikat dhe traditat që shënojnë Ramazanin variojnë nga vendi në vend.


Kajro, në Egjipt, është i famshëm për llambat karakteristike që dekorojnë qytetin gjatë Ramazanit, Damasku në Siri dhe Fezi në Marok janë të njohur për rrethet e mistikëve - sufive, që kalojnë netët e Ramazanit duke kënduar himne për Zotin, ndërsa Medina - qyteti i Profetit në Arabinë Saudite - kthehet në vend vizite e pelegrinazhi për myslimanë nga e tërë bota.


Duke qenë se tradita Islame i kushton shumë vlerë të ushqyerit të agjëruesit, në qytetin e Medinës është traditë që fëmijët dërgohen nga prindërit të kërkojnë rrugëve për pelegrinë e t'i ftojnë të hanë darkën e iftarit me ta.


Mes shqiptarëve Ramazani shënohet qoftë me çfarë antropologët cilësojnë si forma të religjionit popullor, si ndezja e qirinjve në varreza gjatë Natës së Kadrit, apo me forma adhurimi që i afrohen më shumë praktikave normative të fesë.


Ndalimi i fesë qysh nga viti 1967 ka ulur masivitetin dhe domethënien e praktikave dhe festimeve fetare në përgjithësi. Për besimtarët, shpesh, agjërimi dhe ritet e tjera që shoqërojnë Ramazanin nuk janë evente familjare, tradita fetare nuk tejçohet vertikalisht nga një gjeneratë në tjetrën, por është më shumë rezultat i eksplorimeve individuale. E megjithatë, ka mjaft raste të mbijetesës së traditës.


Në vitin 1995, gjatë një vizite në Kalanë e Dosës, në rrethin e Dibrës, vija re me habi se agjërimi ishte event kolektiv i tërë zonës. Vetëm pesë vjet pas rrëzimit të regjimit komunist, një rajon i tërë agjëronte dhe formësonte aktivitetet e ditës, marrëdhëniet sociale dhe jetën tregtare në bazë të regjimit të agjërimit.


Siç tregonin banorët, duke qenë se ky ishte rajon kufitar, regjimi kish mbyllur një sy ndaj praktikave fetare si agjërimi, operacioni i të bërit synet, e madje dhe praktikave të tjera fetare si lutjet e individëve të caktuar, për të mos shtuar acarimin e popullsisë.


Në këtë vend ku edhe ish anëtarë partie agjëronin, banorët në ato vite kundërshtuan dhe ndihmat e shoqatave të huaja që ofruan të rindërtojnë xhamitë dhe morën përsipër t'i ndërtojnë vetë.


Agjërimi dhe muaji i Ramazanit ka dhe politikat e veta. Fillimi i Ramazanit shënohet nga shfaqja e hënës së re, por në vitet e fundit janë shtuar debatet rreth përcaktimit të fillimit të muajit dhe është kthyer në çështje politike që reflekton divergjencat e vendeve të ndryshme me shumicë myslimane. Kjo mund të shihet edhe ne debate që shfaqen herë pas here dhe në xhamitë shqiptare rreth "fillimit të agjërimit sipas Turqisë, Arabisë Saudite, apo Egjiptit."


Dijetarët më me autoritet në bashkësinë globale të myslimanëve janë përpjekur të gjejnë mënyrat për të dalë mbi këto debate politike. Së pari, bazuar në një thënie të profetit Muhamed sipas së cilës "Opinionet e ndryshme brenda bashkësisë sime janë mëshirë," janë përpjekur që këto divergjenca mos kthehen në çështje përçarjeje.


Ata kanë bërë thirrje, që me gjithë dallimet, besimtarët të fokusohen tek shpirti dhe mesazhi i agjërimit dhe jo tek detajet teknike. Së dyti, janë ngritur institucione si Këshilli Evropian për Fetua dhe Kërkim, që veprojnë jashtë kufijve dhe kontrollit të regjimeve të Lindjes së Mesme, në mënyrë që vendimi për këto çështje mos mbetet nën presionet politike por të reflektojë traditën e fesë me ndihmën e kalkulimeve satelitore.


Megjithatë, rritja e ndikimit të organizatave turke në vitet e fundit në Shqipëri, pritet të ndikojë dhe qëndrimin zyrtar të Komuniteti Mysliman në deklarimin e fillimit të muajit të Ramazanit.

Debati për fillimin e muajit të Ramazanit është i gjallë edhe mes besimtarëve shqiptarë në New Jersey. Edhe pse myslimanët në SHBA kanë ngritur institucione që marrin vendime fetare që evitojnë debatet politike në Lindjen e Mesme, imami i xhamisë sqaron se për besimtarët e komunitetit ku ai shërben është e rëndësishme të fillojnë agjërimin në akordim me fillimin në Prishtinë, Shkup e Tiranë.


Duke qeshur ai pranon se këto konsiderata nuk kanë të bëjnë me debatet rreth përdorimit të kalkulimit satelitor apo ndryshimit gjeografik, por se për komunitetin e tij, agjërimi është një event që i lidh me agjërimin e familjarëve të tyre në vendet nga vinë.


Duke qenë se gjatë Ramazanit shtohet edhe aktiviteti altruist i besimtarëve, imami tregon se ka kërkuar që bashkësia të jetë më e përfshirë në ndihmën ndaj të varfërve këtu ku ata jetojnë, duke i shërbyer komunitetit vendas.


Megjithatë, thotë ai, ka pasur rezistencë nga anëtarët e komunitetit që ngulin këmbë që ndihmat të dërgohen në vendet e origjinës. Të ardhurat që mblidhen për Kurbanet gjatë Kurban Bajramit apo tani gjatë Ramazanit, thotë ai, dërgohen në Shqipëri, Mal të Zi, Kosovë e Maqedoni.

Pas bisedës me të, dhe në mbarim të lutjeve të kësaj nate, besimtarët ulen për të pirë çaj e duhanxhinjtë që kanë rezistuar tërë ditën pa pirë duhan, duket të përpiqen të marrin gjithë nikotinën që nuk kanë mundur të marrin gjatë ditës.


Duke pirë çaj i drejtohen imamit me pyetje për teknikalitetet e agjërimit. Me çfarë duhet nisur iftari, pyet dikush. Hurma dhe ujë, përgjigjet imami, hurmat simbolizojnë begati e uji pastërti.

Në pritje të Ramazanit

Imam Neki Kaloshi



Profeti saus në një ligjëratë në fund të muajit Shabanit iu drejtua besimtarëve:

“O ju njerëz! A e dini se kush po na vjen?”

Të pranishmit iu përgjigjën: “Mos vallë zbritja e ndonjë shpalljeje, apo mos ndështa një armik. Apo mos ndoshta pritet të ndodhë dicka e madhe?”

Profeti a.s. thotë: “Muaji i ramazanit është ai që po e presim dhe po na pret. Gjatë këtij muaji, dielli nuk lind për cdo ditë, pa ia falur mëkatet, të gjithë atyre që drejtohen nga kibla”.

Te nderuar vëllezer, jemi përpara një muaji, kur mëshira e Zotit është e paimagjinueshme, ashtu sic i takon Madhështisë së Tij. Në këtë muaj Allahu i Madhëruar urdhëron të kycen portat e zjarrit dhe të hapen ato të xhenetit. Xeneti stoliset me bukuritë e tij dhe i fton besimtarët të hyjnë në të. Pra Allahu këtë muaj i ka mbyllur portat e zjarrit duke mos u lënë besimtarëve opsion tjeter përvec shpëtimit. Me këtë Allahu dëhiron të na tregojë që besimtari nuk mundet të bëjë mëkate. Mëkatari gjatë këtij muaji është njësoj sikur kërkon të hapë ato porta të cilat vetë Zoti na i ka mbyllur. Përvec kësaj, Allahu gjatë këtij muaji i ka prangosur shejtanët, duke e vështirësuar kësisoj rrugën për në zjarr. Ky është Ramazani, muaji i shpëtimit të madh, muaji i faljes që Zoti ka ofruar për ata që i nënshtrohen. Ky është muaji i caktuar tërësisht për tu shtruar në sofrën e Bujarit, për tu afruar me Të më pranë se kurrë. Pra të përgatitemi për tu shtruar në këtë sofër, e për të përfituar falje dhe shpëtim. Brezi më i mirë i besimtarëve, sahabet e Profetit të nderuar a.s. përgatiteshin përpara këtij muaji, me pendim, me lutje, me ibadet, me përkushtim e punë të mira, në mënyrë që Ramazani ti gjejë të pastruar. Eshtë e rëndësishme që zemra, e lodhur gjatë hutimit të jetës së përditshme përgjatë një viti, të kthjellohet, pastrohet dhe përgatitet për të pritur kohën e afrimit me Allahun.

Gjatë këtij muaji, sic na njofton Profeti a.s., përcjellësi i fjalës së Zotit tek ne, falen të gjitha mëkatet e mëparshme (përvec mëkateve të mëdha që përkojnë pendim), për atë që agjëron me përkushtim e devotshmëri. Pra ky muaj, ka fuqinë ta pastrojë besimtarin duke e lënë atë ashtu sic ka ardhur në këtë botë, pa mëkate. Përpiqu të llogaritësh të gjitha mëkatet që mund të kesh kryer gjatë jetës tënde! Imagjino edhe sesa të tilla mund ti kesh kryer, të cilat i ke harruar fare! Ky është muaji në të cilin Allahu mund ti fshijë përfundimisht nga defterët e Tij, e jo vetëm kaq, por Ai mund ti kthejë të gjitha në mirësi. Kjo është fuqia që merr pendimi gjatë këtij muaji, e kjo është një mirësi e madhe, pa të cilën do të ishim të humbur.

Ky është muaji i një mirësie të pallogaritshme, të cilën e di vec Zoti. Profeti a.s. na thotë në një hadith kudsi se Zoti ka thënë: “Agjërimi më përket mua dhe unë e shpërblej atë”. Pra shpërblimi i kësaj vepre, është gjithashtu i fshehtë dhe i pallogaritshë m, sic është e fshehtë vetë vepra. Shpërblimin e saj e di vec ai për të cilin kryhet, dhe ai është shpërblyesi më i mirë.

Ramazani na kujton për nevoja të tjera përtej atyre që na preokupojnë në jetën e përditshme. Duke u larguar nga ushqimi dhe epshet, gjatë ditës, Allahu i kujton njeriut se ka disa nevoja të tjera më të rëndësishme se këto, nevojat shpirtërore. Njeriu gjatë Ramazanit është më i ngjashëm se kurr me e engjëjt e Zotit, të cilët nuk kanë nevoja materiale. Ashtu si engjëjt, agjëruesit nuk hanë, nuk pinë dhe abstenojnë nga epshet. Ky muaj na mëson se ne mund të jetojmë me pak në drejtim të nevojave materiale, por ne nuk mund të jetojmë pa Zotin tonë. Ne kemi më shumë nevojë për mëshirën dhe mirësinë e Zotit sesa për bukën që hamë. Ne mund të jetojmë mirë edhe duke qenë të varfër në të mira materiale, por nuk mund të jetojmë mirë duke qenë të varfër në besim e në shpirt.

Ramazani është rigjeneruesi i shpirtit. Besimi ynë zvogëlohet gjatë vitit. Preokupimet tona të prëditshme na bëjnë që shpesh ta harrojmë Zotin tonë dhe shpesh të harrojmë jetën tjetër që na pret. Ramazani është një muaj ku besimtari, mëshumë se kurdo, jeton për ahiretin dhe jeton i nënshtruar ndaj Zotit, duke u ngritur përmbi nevojat e tij fizike. Jeta e besimtarit, sidomos në shoqërinë tonë, është e mbushur me sprova, halle e brenga, të cilat ndoshta dikujt ia lëndojnë shpirtin, e ndoshta dikujt tjetër ia ngushtojnë atë. Ramazani është muaji kur besimtari clirohet nga kjo peshë, dhe fiton gjithcka ka humbur përgjatë një viti. Ramazani është muaji i clodhjes nga rendja e përditshme ndaj preokupimeve të kësaj bote, dhe është muaji i mbushjes me besim e përkushtim ndaj Zotit. Duke u afruar me Krijuesin, besimtari mbushet me dashuri, dhe clirohet nga cdo ngushtim i zemrës. Ai do të kthehet më i pasur në shpirt dhe më i fuqishëm për të përballuar cdo sprovë. Ramazani i thyen të gjitha barrierat që kjo botë na vendos në rrugën tonë drejt shpëtimit të madh të amëshuar. Kjo është një mirësi që Allahu na e ka falur, për të na bërë më të ruajtur, më të devotshëm dhe më të sinqertë.

Agjërimi është një triumf mbi të keqen. Agjëruesi nuk largohet vetëm nga të ngrënët dhe epshet, por nga cdo punë e keqe, e cila, përvec mëkatit të zakonshëm, bëhet shkak për ta prishur agjërimin. Profeti a.s. thotë: “Kush nuk distancohet nga gënjeshtra dhe veprat e ndërtuara mbi të, Zoti nuk ka nevojë që ai të distancohet nga pija dhe ushqimi”. Njeriu gjatë agjërimit mëson të triumfojë mbi veten e tij dhe nevojat e tij. Duke abstenuar nga nevojat më jetike njerëzore, njeriu aftësohet të abstenojë nga harami gjatë gjithë vitit.

Ramazani na sjell më tepër solidaritet shoqëror. Ky është muaji kur të pasurit dhe të varfërit janë njësoj të uritur jo thjesht në stomak, por më tepër të uritur për mëshirën, faljen dhe dashurinë e Zotit. Agjërimi e kultivon këtë solidaritet nëpërmjet pastrimit të shpirtit, por edhe nëpërmjet kontrollit mbi unin. Profeti a.s. na urdhëron që gjatë këtij muaji të ruajmë vetkontrollin dhe të mos përfshihemi në asnjë situatë konfrontimi. Ai na urdhëron që, edhe nëse dikush na cënon me fjale, ne ti shmangemi konfliktimit me fjalë e vepra, duke thënë: “Unë jam agjërueshëm”. Agjëruesi është i obliguar të shpërfillë të ligën duke u marrë vetëm me vepra të mira që e afrojnë me njerëzit dhe rrjedhimisht edhe me Zotin e tij. I dërguari i Allahut ishtë njeriu më bujar që ka ecur mbi këtë tokë. Por gjatë Ramazanit ai bëhej edhe më bujar dhe më i afërt me njerëzit. Mirësia e Ramazanit nuk është vetëm individuale, por edhe shoqërore. Ajo duhet të ndjehet kudo dhe duhet të reflektohet në cdo aspekt të jetës sonë. Sahabet e kishin zakon që gjithmonë para dhe pas Ramazanit tu kërkonin hallallin njerëzve si dhe të falnin këdo që mund tu kish bërë diku ndonjë gjë të papëlqyeshme. Kjo vjen, pasi ashtu sic dëshirojmë që Allahu të na falë gjatë këtij muaji, ashtu duhet të jemi fales edhe ne ndaj të tjerëve. Profeti a.s. thotë: Mëshironi ata që janë në tokë, t’ju mëshirojë Ai që është në qiell”.

Atëherë mbetet që cdokush prej nesh të përgatisë veten dhe familjen e vet, për ta pritur këtë muaj ashtu sic e meriton. Përgatitja është e rëndësishme për të bërë të mundur që ta shfrytëzojmë sa më mirë këtë kohë që Allahu na e ka falur për shpëtim. Për këtë duhet që së pari ta kuptojmë sa më shumë madhështinë e këtij muaji, gjë që do të na ndihmonte ta vlerësojmë sic duhet atë. Kjo bëhet duke lexuar dhe medituar sa më shumë për të si dhe për madhështinë e Krijuesit tonë. Gjithashtu është e nevojshme që të fillojmë që tani, të shtojmë adhurimet, punët e mira dhe përkushtimin tonë ndaj Zotit, ashtu sic është e nevojshme që këtë mirësi ta reflektojmë edhe tek të tjerët. Për kërë duhet të fillojmë të bëhemi më bujarë, më të mirsjellshëm dhe më të gjindshëm ndaj njerëzve. Të gjitha këto janë të domosdoshme në mënyrë që Ramazani të mos na gjejë gafil, dhe që zemra jonë të mos jetë e papërgatitur për të përfituar prej tij.

Lusim Zotin që ky Ramazan të na gjejë të përkushtuar dhe plot besim, dhe që ai të bëhet për ne pastrim, mëshirë, falje mëkatesh dhe shpëtim nga dënimi i ahiretit, si dhe udhëzim për ata që akoma nuk e kanë njohur mirësinë e kësaj feje.

____________________
Ky shkrim eshte nje hutbe e mbajtur ne xhamine e Laprakes

Zëri i Tjetrisë*

(Përgjigje ndaj Jonida Azizaj)


Klodi Malushaj

Ligjërimi aktual i projektligjit anti-burka (anti-mbulim) dhe sanksioneve ndërshkimore që Sarkozy e qeveria e tij po ndërmarrin, më sollën në mendje Gjermaninë Naziste me ligjet e Nurembergut. Ishin pikërisht ato ligje që përcaktuan dallimet midis qytetarëve të Rajhut (qytetarë të plotë) dhe të pjesës tjetër (qytetarë të dorës së dytë pa të drejta politike); ishin po ato ligje që sollën legjitimimin e totalitarizmit fashist dhe shfarosjen e mijëra hebrenjve; ishin po ato ligje që sollën unifikimin e kulturës totalitare “ruajtjes së pastërisë së gjakut gjerman”. E meqë historia ka vërtetuar se nuk nguron të përsëritet, duket se kësaj radhe objekt stigmatizues ekperimental i Ligjit do të jenë femrat myslimane. Kësisoj, gjendja është më e koklavitur seç duket, revanshi i aksionit të Sarkozy-së nën sloganin e “çlirimit” të femrës sapo ka filluar, ku shkelja e të drejtave të njeriut duket se nuk përbën aspak problem për të.


Ndërkohë opinioni publik evropian po gëlon me kritika ndaj padrejtësisë dhe pasojave që do sjellë vendosja e këtij ligji, duke e akuzuar qeverisjen Sarkozy si diskriminuese, shtypëse, policore dhe aspak në përputhje me respektimin e shtetit të së drejtës. Paradoksalisht, në formën anti-rrymë na vjen një rrëfenjë nga zërat femërorë shqiptarë duke ngritur në piedestal, me thirrje të zjarrta atë çka është më e kritikueshmja në qeverisjen Sarkozy: mosrespektimin e identitetit fetar. Revolta e znj.Azizaj shkon deri aty sa mendon se përdorimi i vetos do të ishte instrumenti më i mirë për t’i shuar këto “figurëzeza”. S’ka se si të ndodhte ndryshe, në kohën ku jetojmë imazhi i duhur është vetëm ai i “top modelit” do të shtonte filozofi Alain Badiou.


Në stisjen e rrëfenjës qartazi spikat tonaliteti tretës që mëton ta shkrijë të tërën në personazhe partikulare. Personazhet domosdo duhet të na shpërfaqen si antipode të njëra-tjetës, ku e vetmja gjë që mund të gjenerojnë është retorika bardhë e zi. Nga njëra anë kemi imazhin e bardhë të zhveshjes, ndërsa nga ana tjetër imazhin mbytës të figurës së zezë, të mbulimit. Morali i rrëfenjës nuk do shumë për t’u dekoduar, ajo çka autorja është lodhur për të na përcjellë është një lloj th(f)yerje larg asaj çka jemi mësuar të shohim zakonisht, ku personazhet e zgjedhura me “delikatesë”, na duhet të vërtetojë shprehjen e famshme popullore se aparenca të gënjen. Vajza goxha e zhveshur, “e shthurura”, na shfaqet e sjellshme dhe e buzëqeshur (deri këtu s’ka gjë për t’u çuditur), e kundërta ndodh me figurën e zezë, “e devotshmja”, përfaqësuese e të tërës së femrave myslimane, e cila na shpërfaqet me mungesa të forta aftësish komunikimi.


Për çudi, përpjekja për demaskimin e femrës me shami, mplekset në një lloj strumbullari pikëpyetjesh, të cilave mesa duket për të anashkaluar përgjegjësinë e ndonjë përgjigje të vagullt apo kontradiktore, parapëlqen t’i lërë në pezulli. Moria e pikëpyetjeve të lë të nënkuptosh mungesën e thellë të informacionit apo të kontakteve që znj. Azizaj ka në lidhje me vajzat me shami. Pavarësisht gjithë kësaj, nuk heziton aspak të paragjykojë në emër të së tërës e të jetë përgjithësuese, pa marrë aspak në konsideratë se po cënon mbi ndjeshmërinë e dinjitetin e një shumësie personash.


Kësodore, si për të kthjelltësuar disi gjendjen, le të orvatemi t’u përgjigjemi disa prej pyetjeve të shumta të shtruara:

“Besimtaret myslimane kërkojnë të drejtën e tyre për t’u mbuluar me shami, por ndërkohë nuk kuptoj përse e kanë të vështirë të kenë një komunikim të lirë me femrat e tjera, qoftë edhe në një dyqan veshjesh?”

Kurioziteti më shtyn që pyetjes t’i përgjigjem me pyetje: sa është numri i vajzave me shami që pretendoni se njihni znj. Azizaj, që paskan handikap në komunikim?


“Në emër të cilës së drejtë dhe cilës liri këta prindër dhe ky besim vendosin t’i detyrojnë vajzat e vogla për t’u mbuluar me shami? Nëse besojnë se vendosja e shamisë është zgjedhje e lirë, përse nuk i lejojnë vajzat e vogla të zgjedhin vetë pasi të mbushin moshën e lirisë, por i detyrojnë të cungohen e të diferencohen në shoqëri? Ku janë mbrojtësit e mëdhenj të të drejtave të njeriut në Shqipëri?”

Nuk ka nevojë për kaq alarmim, besoj se çdo kush e di apo e ka të provuar se në moshën e foshnjërisë, fëmijëve u pëlqen t’u ngjasojnë “të rriturve”, e në mënyrë të veçantë janë vajzat ato që priren më shumë për të provuar ndopak veshjet e mamit. Nuk është për t’u habitur teksa vajzat e vogla imitojnë mamin e tyre me shami, ku dëshira e tyre foshnjore për të provuar gjërat e mamit nuk ka pse të përkthehet si një shtrëngim që këto nëna u bëjnë fëmijëve për të vendosur shami. Nuk e di nëse do të mbanit të njëjtën linjë logjike duke i konsideruar shtrënguese apo imponuese, kur vajzat e vogla veshin minifunde thjesht dhe vetëm për të imituar nënat e tyre. Sa për informim sqaroj znj. Azizaj dhe lexuesit se shamia është çështje esenciale besimi, zgjedhje shpirtërore, ku imponimi i saj nuk do të mbarte asnjë vlerë.


“E ndërsa flasim për të drejta, ku është e drejta e fëmijës tim, për të cilin unë zgjedh të mos mbulohet, por as të mos ndikohet në shkollë nga një fëmijë i mbuluar?”

Paradoksi s’kish ku të shfaqej më paradoks se kaq. Konsiderohet shkelje e të drejtave të fëmijëve kur prindi mysliman le të themi se zgjedh për jetën e fëmijës së tij një formë jetese dhe jo një tjetër, ku ndërkohë znj. Azizaj nuk e konsideron aspak shkelje të drejtash të fëmijës kur është ajo që zgjedh sipas shijeve prindërore dhe jo vetë fëmija. Po le të reflektojmë pak më shumë, vallë çfarë kuptimi do të kishte zgjedhja, në momentin kur e kemi asgjesuar shumësinë për të zgjedhur. Vetvetiu rezulton se s’kemi shkuar asgjëkundi, thjesht pohojmë pafundësisht sistemet totalitare.


“Besimtaret flasin për diskriminim që po u bëhet. A e dinë ato që në shkolla, në ambiente zyrtare, ndalohen veshjet provokuese, fundet e shkurtra, bluzat e hapura? Nuk ka shoqata femrash që të protestojnë për ndalim të drejtash në këto raste. Përse besimi fetar duhet trajtuar në tjetër mënyrë?”

Po. Besimtaret flasin për diskriminimin që u bëhet, por nuk flasin aq sa duhet, se pesha e përçmimit apo e dinjitetit të shkelur, peshon shumë herë më shumë se fjala dhe trajtimi që u bëhet, prandaj them se lipset të flasin më shumë. A e dini ju se në shkolla dhe ambiente zyrtare, ndalimi i veshjeve provokuese, fundet e shkurtëra, bluzat e hapura e tjera të ngjashme me këto, qëndrojnë veçse të varura në rregulloret e shkruara të secilit institucion, pasi vetë realiteti po çirret nga mosrespektimi i këtyre rregulloreve. Jetojmë këtu e të gjithë jemi dëshmitarë për këtë fakt. Për më tepër, nuk ka asnjë rast të vetëm (dhe nuk dëshiroj të ketë) që një vajze t’i jetë hequr e drejta e arsimimit apo të jetë përjashtuar nga shkolla apo t’i jenë mbyllur dyert për punësim, për shkak të veshjesh provokuese, përkundrazi krejt e kundërta duket se ka ndodhur e po ndodh me vajzat me shami.


”Përse edhe këto besimtare të mos respektojnë rregullat e shtetit shqiptar, duke qenë njëherë shqiptare, e më pas myslimane?”

Nuk besoj se ndonjëra prej tyre ka shkelur rregullat e shtetit shqiptar, të cilat janë të mirëpërcaktuara në kushtetutën shqiptare, në thelb të të cilave qëndron liria e secilit për të besuar dhe praktikuar besimin e vet. E më tutje akoma besoj se duhet të jeni aq e informuar se njeriu përbëhet nga identitete të cilat mund të dallojnë nga njëri-tjetri në spektrin cilësor, por kurrsesi ato nuk mund të jenë sasiore. Ato ekzitojnë në formë paralele apo si esencë, nuk ka më shumë apo më pak, më para apo më mbrapa, ose ekzistojnë, ose nuk ekzitojnë fare. Shkurt, shqiptare-myslimane janë thjesht esencë.


”Por si do munden këta besimtarë të përhapin fjalën hyjnore të Zotit, ndërsa me vetëmbylljen që krijojnë, s’bëjnë gjë tjetër veçse e vendosin veten e tyre në një sferë të tejdukshme, ku ne shohim veçse frikën e tyre për t’u përballur me shoqërinë?”

Në fakt, nëse do të na duhet të hyjmë në psikoanalizë, do të kuptojmë se vetëmbyllja dhe frika për t’u përballur me shoqërinë nuk është faj i individit në vetvete, por faj i shoqërisë e rënë si pasojë mbi ta. Është atmosfera dhe realiteti shoqëror me ngritjen e barrierave të steriotipeve për Tjetrin të ndryshëm nga Unë, i cili në vend që të bëhet përfshirës me anën e bashkëbisedimit dialogor, ngre kufijtë ndarës të përjashtimit. Domosdo, ngjarje të tilla do simulojnë vetëizolim dhe getoizim të grupeve të caktuara, por sigurisht jo të të tërës.


J.F. Lyotard thotë,“Le t’i shpallim luftë totalitetit, le të bëhemi dëshmitarë të papërfaqësimit; le të aktivizojmë dallimet dhe të ruajmë nderin e emrit.” Kjo do të thotë ta njohësh veten dhe të drejtat e tua përmes syrit të të drejtave të Tjetrit, por kjo arrihet veçse në një proces të hapur dialogues si interlokutorë dhe jo si stigmatizues.

________________________________
* Ky shkrim u refuzua te botohet nga gazeta "Shqip", ne replike te shkrimit te Jonida Azizajt te botuar disa dite me pare ne kete gazete.