Doktrina Sufiste e Rumiut, nga William C. Chittick‏

Njoftohen të gjithë lexuesit e interesuar se Biblioteka Zemra e Traditës ka nxjerrë në qarkullim botimin e ilustruar të veprës Doktrina Sufiste e Rumiut, nga William C. Chittick, profesor i studimeve krahasimore në Universitetin Shtetëror të Nju Jorkut dhe autor i shquar mbi trashëgimitë shpirtërore të Lindjes, me parafjalë të Sejjid Husein Nasr nga Universiteti i Xhorxh Uashingtonit dhe shqipërim, shënime të shumta e parathënie të gjatë mbi natyrën metafizike të artit islam, si dhe jetën, veprën dhe mesazhin universal të Xhelal ed-Din Rumiut (1207-1273), "poetit më të madh mistik të të gjitha kohërave", nga Edin Q. Lohja. Kjo vepër, e para e llojit të vet në shqip, përmban miniatura të rralla perse e otomane, kaligrafi arabe e perse, vargje origjinale, ornamente gjeometrike, portrete e fotografi, arabeska e motive ilustrative të shkëlqyera në pesë ngjyra përgjatë krejt tekstit dhe është cilësuar si hyrja më e mirë për temën në gjuhët perëndimore. Ajo shtypet në një botim të kufizuar.


Nga Parathënia:

Këto fjalë janë shkallë e kulmit qiellor:
Kushdo që i ngjet, arrin çatinë –
Jo çatinë e sferës së kaltër me bojë,
Por atë që tejkalon krejt gjithësinë.1

Nuk ka punë më të lehtë se të përligjësh sjelljen e një vepre të tillë në shqip, jo vetëm për madhështinë rrezëllyese të Rūmīut dhe vlefshmërinë e pazbehshme të mësimeve të tij, apo mungesat rënduese të lëvrimeve nga kjo fushë tek ne dhe interesimin në rritje për mësimet e brendshme të traditave të shenjta, por edhe meritat e shumta të këtij punimi elegant të autorit tashmë të njohur nga lexuesit tanë, William C. Chittick.2

Megjithatë, botimi i tij nuk u ndërmor me synim thjesht zbutjen e boshllëqeve të mëdha që varfërojnë fondin e shqipes në këtë lëm e as përcjelljen e një teksti të arritur tek folësit e saj, por pikësëpari si hyrje vërtetësore tek mesazhi universal i këtij vigani të realizimit shpirtëror, vepra e të cilit mbetet e panjohur në gjuhën tonë dhe mjaft e cenuar nga keqparaqitjet.

Pas rënies së perdes së hekurt të izolimit zvetënues nga ekzistenca e shqiptarëve, një katrahurë ndikimesh ia mësynë pashmangshëm mbushjes së zbrazëtisë të krijuar nga një gjysëmshekull rrallimi agresiv të vlerave, ngjashëm me llumërat që vërshojnë në dhomëzën e vakuumit, me t’iu hequr ndarësja. Kështu, trashëgimisë së shkretuar të përshpirtshmërisë islame tek ne, e cila dikur kishte luksin e lëvrimit në shqip, arabisht, persisht e osmanllisht, po ia pengojnë rigjallërimin një mori faktorësh, ndër të cilët spikat paradoksalisht lloji i ripaketuar i orientalizmit bolshevik, që akoma ofron interpretimin e vetëm publik të mistikes, në Shqipëri. Nga ana tjetër, përçapjet anemike të muslimanëve shqipfolës për t’u artikuluar përgjegjësisht mbi këtë aspekt madhor të traditës së tyre eklipsohen nga lexime moderne të ezoterikës islame, ndër më absurdet e përdhosëset, që depërtojnë kollaj nga burime joautentike perëndimore, pa harruar anatemën e obskurantistëve të rinj legalistë, e cila ka molepsur jetën e tyre fetare.

Për Rūmīun, ashtu si dhe të tjerë poetë të mëdhenj islamë, flitet sikur ai të përbënte një dukuri të pezullt në rrafshin botëkuptimor, që fare papritur mbiu në një cep të Persisë, duke shpalosur një talent “gjenial”, të shkëputur cilësisht nga mjedisi dhe tradita që e lindi. Kështu, shkoqitësi i mistereve të Zbulesës, që shkruan:

Shërbëtor i Kur’anit jam, gjersa xhani të m’jetë shuar
Pluhur pragu mbetem, për Muḥammedin e nderuar
N’përcjelltë ndokush diç tjetër nga kjo që kam pohuar
Kam hequr dorë prej tij dhe asaj që do ketë shkruar.3

na serviret si mendimtar evolucionist, trumbetues i liberalizmit fetar, romantik idealist, njeri pa një besim të caktuar, pararendës i zbulimeve të fizikës atomike dhe të tjera rravgime të sojit. Mirëpo, siç e vë në pah qartë ky libër, arti poetik i Rūmīut nuk mund të kuptohet, çmohet e shijohet matanë nivelit estetik, pa iu referuar natyrës gnostike dhe metafizike të tij. Poezia mistike nuk është thjesht “gjë e lezeçme”, të cilës begeniset t’i njihet e shumta njëfarë shijeje ekzotike, por art sublim me një mesazh intelektual të llojit më të thellë, i cili zotëron funksion të qartë brendësues e mundësi të përhershme integrimi shpirtëror. Ndaj, përpara se të ceket jeta, vepra dhe mësimet e Rūmīut, duhet ndalur pak në prejardhjen, natyrën dhe mesazhin e këtij arti.

[....]


-------
1. Nga vargjet e Sulṭān Weledit, që mbyllin Methnewīun e të atit.
2. Me veprat: Në kërkim të zemrës së humbur (përk. & parath. S. Ahmataj, Tiranë: Fondacioni Rumi, 2007), Vizioni i Islamit (me S. Murata; përk. S. Ahmataj, Tiranë: Fondacioni Rumi, 2008), Psallmet e Islamit, red. (përk., parath. & komen. E. Q. Lohja, Tiranë: Zemra e Traditës, 2009) dhe Shkencë e kozmosit, shkencë e shpirtit (përk., parath. & shënim. E. Q. Lohja, Tiranë: Zemra e Traditës, 2009).
3 Rubā‘ījāt (red. B. Furūzānfar, Tehran: 1344/1965), nr. 1173.