Xhumaja dhe shkolla.

Armir Taraj*

Vrapojme te dy me canten e librave ne shpine qe na tundet majtas-djathtas. Une e Meti, shoku im i vetem besimtar i klases, nxitojme per te kapur autobuzin e Tiranes se Re tek Libri Universitar, autobuz i cili na shpie per pak minuta te bukura permes bulevardit te gjere mu perballe xhamise se tejmbushur te Ethem Beut ne qender te Tiranes. Eshte dita e xhuma dhe si gjithmone jemi vone per ceremonine e se premtes, apo faljen e xhumase. Dalim nga autobuzi me vrull e duke ngarendur kapercejme shkallet e gurta te xhamise. Futemi brenda duke u ngjeshur pas besimtareve te tjere te porsaardhur, e pasi gjejme nje vend te sigurte per cantat e kepucet tona, hedhim syte per nje pale nallane te drunjta me te cilat te mund te shkojme poshte ne hamam per te marre abdesin. Nallanet e xhamise jane mjeti me interesant per te ecur, eshte veshtire ta percaktosh qellimin e tyre: te renda, te zhrumshme, e teper te ngatheta, duket sikur jane shpikur pikerisht per te ndalur vrullin e botes se jashtme, sikur duan te paraprijne nevojen per ngadalesim, perkujdesje, e vrojtim te detajeve brenda shtepise se Zotit, xhamise.

Bejme si bejme e zbresim poshte ne hamam duke kercitur nallanet fort neper shkalle, vihemi ne rradhe pas cezmave te uleta e presim me padurim qe paraprijesit tane te perfundojne ritualin e abdesit: e lau fytyren, ja dhe krahet deri ne berryl, hmmm... forme e mire e derdhjes se ujit nga dora e bere luge poshte drejt berrylit, ja dhe ferkimi i kokes me doren e djathe, veshet, qafa me te mbrapmen e duarve, oh sa mire dhe kembet i kane ngalur, mos, po i lan gabim, po i lan me te djathten..., duhet ti lante me doren e majte. Hajde s’ka gje vella, laji shpejt se na iku hytbja.
Ulemi ne stolat e formuar ne cimento, marrim abdesin shpejt e shpejt e ngrihemi me duart qe na pikojne uje e rrobat e lagura e shtyjme rrethimin e besimtareve te vonuar per tu ngjitur lart. Me ne fund dalim siper e gjejme nje vend te ngushte per tu falur mes atyre qe kane kohe qe jane ulur. Menjehere na mbeshtjell qetesia e asaj qe po bejme. Edhe pse eshte vape dhe mes besimtareve te shumte ka dhe nga ata qe s’e kane qef deodorantin, nje freski e lehte na qeteson ballin akoma te njome nga uji i abdesit. Pasi hedh njehere syte rreth e rrotull mos njoh dike, ul shikim ne ngjyrat e format e qilimave shtroje dhe fokusohem ne fjalet e hatibit. Mundohem te kap fillin e fjalimit, apo hutbes se dites, degjoj nje ajet Kurani, disa hadithe (thenie te Profetit) dhe fjalet e hoxhes i cili jep shembuj te njepasnjeshem te virtyteve te nje besimtari te mire. Duke qene se e konsideroj veten teper te virtytshem, me duket sikur keto gjera i di e i kam degjuar me pare e keshtu vemendja me shkeputet paksa. Hedh syte ne muret e vjetra shumengjyreshe te xhamise e menjehere terhiqem nga peisazhet teper idilike te pikturuara ne to. Vej re selvite e gjata dhe elegante, ujerat blu qe rrjedhin gjithandej ne qetesi, format e bukura florale qe zbkurojne sfondin dhe kornizen, kodrat e vogla qe duket se ngrihen diku tutje, xhamite me minare te drejta e urat, por kur arrij tek pjesa me e late e panorames, aty nga gjysma e murit, shoh ca inkursione te lehta furcash gelqereje qe dikush ka leshuar me pakujdesi ne kufi te peisazhit te poshtem e gjysmes se bardhe qe sundon pjesen e siperme te murit. “Hmm..., mendoj, i paskan ra shkurt. Ja paskan kercit gelqere.“

Nderkohe degjoj ezanin (apo ndoshta ikametin) qe thirret e besimtaret e renduar nga ulja e zgjajtur ngrihen rremujshem ne kembe e drejtohen ne rreshta te njepasnjeshem (safe) per te kryer me ne fund namazin e xhumase. Namazi i shkurter dy-rekatesh perfundon shpejt e sebashku me nje pjese te mire te besimtareve turremi drejt deres per te mbathur kepucet e per te dale jashte ne punet tona. Disa nga besimtaret qe mbesin na shikojne venger teksa kalojme rradhet e tyre ndersa ata qendrojne per te falur edhe rekatet ekstra, apo synetet, qe per ta duket se jane po aq te rendesishme sa ato kryesoret qe sapo u falen.

Kur dalim nga xhamia na pret nje tufe me femije e gra rome qe lypin me te madhe “o cuni bo sevap, na fal noj lek“, “o xhaxhi bo seavp, na fal iqind lek“. Si cuna te rinj qe jemi e dine qe nuk kemi lek ne xhep e nuk na e varin shume. E kalojme dhe kete gardh, qellojme qe pershendetemi me ndonje xhaje te njohur, e marrim rrugen ngadale bulevardit, kete here ne kembe.

Ecim me Metin nen diellin qe anon nga pasditja e bisedojme rreth ceshtjeve te shkolles. Jam shume mirenjohes qe e kam Metin shok klase. Kur u transferova ne shkollen 8-vjecare “Deshmoret e Lirise“ ne fillim te klases se tete, e ndjeja dyfish barren e te qenit nxenesi i ri i klases. Jo vetem qe e pata te veshtire te pranohesha ne kete shkolle per shkak se per 3 vjet pata bere Rusisht si gjuhe te huaj e ketu behej Anglisht, por te vish ne nje shkolle te re ku nuk njeh njeri ne fillim te klases se 8-te, kur te gjithe nxenesit e njohin njeri-tjetrin prej vitesh, eshte tamam te ndihesh i huaj. Ky presion ne vetvete eshte i mjaftueshem per mendjen e nje 13-vjecari, por mbi kete isha gati i sigurt so do isha nxenesi i vetem besimtar ne klase. Mendoja se nuk do kisha se me ke te diskutoja dicka rreth Islamit, apo te shkoja e te falja xhumane me te. Isha i bindur se feja do behej, nga halli, nje pjese gati gjysem sekrete e jetes sime ne ate vit shkollor. Kur disa jave pasi kishte filluar semestri e une akoma vazhdoja te ndihesha si i huaj, shoku im i bankes Meti rastesisht thote se agjeron Ramazanin e di te falet, syte e mi u hapen me habi e nje vale gezimi e lehtesimi me pushtoi. Mu duk ne moment sikur gjeta nje vella te humbur e sikur te qenit i huaj u zhduk menjehere nga mendja ime. Ishte e pabesueshme shpejtesia dhe ngushtesia me te cilen une e Meti u beme shoke te mire. Edhe tek ai vura re nje lehtesim qe kish gjetur nje shok besimtar e nuk ishte me i vetmi me kete “ves“ ne klase.

Pasi krahasuam se sa sure dinim e i treguam njeri-tjetrit historine tone personale me njohjen e Islamit, filluam te mendojme se si mund ta rregullonim qe te falnim xhumane te premteve. Klasa e fundit e se premtes ishte fiskultura. Po te merrnim leje per gjysmen e dyte te klases e llogaritem se xhumane e kapnim, po te vraponim sigurisht. Keshtu beme e i kerkuam leje profesorit te fiskultures, nje burre i muhabetit i cili kishte qef te ishte shok me studentet e tij. Pasi na degjoi na tha se po te na jepte leje “presori“ kujdestar, me te ishim ne rregull. Shkuam e u paraqitem para profesorit tone kujdestar, mesuesi i fizikes, nje burre i thinjur por i mbajtur i cili na ngjallte respekt. Pasi ja shpjeguam “hallin“ tone, ai na kqyri njehere me vemendje e filloi te na bente pyetje reth fese. Na beri pershtypje kjo gje e ju pergjigjem si me hezitim, por ai u kenaq shpejt, u bind se e kishim seriozisht e na tha se nga ana e tij nuk kishte problem. Ne kete menyre filluan eskursionet tona te premteve per ne xhamine e Ethem Beut. Aq mire ndiheshim qe na u dha ky shans sa qe na u be si dita e preferuar e javes.

Mbaj mend qe nje te premte te tille, ndersa po rrinim me ca shoke te klases para palestres ne pritje te ores kur mund te shkonim per xhami, na pyet njeri nga “te fortit“ e klases: “Po ju ku shkoni qe ikni heret?“ Une e Meti pame njeri-tjetrin me hezitim, s’kishim qene ndonjehere rehat me biseda rreth religjozitetit tone. “Shkojme ne xhami – i thash une, - si dite e xhuma qe eshte”. “Ou, - ja beri ai, - ne xhami e? Po pse shkoni ne xhami?” Prap une e Meti pame njeri-tjetrin me pa-rehati, “Po per tu falur“ i thash prap une. “Aaa, - tha garipi i klases duke ngritur koken e duke na veshtruar me sy gati te mbyllur, - e mora vesh… ju pagujn arabet me shku ne xhami”. “Hahahah” desha te qesh. Mu duk gjeja me qesharake qe pata degjuar ndonjehere, por edhe me e habitshmja. Si mund te me paguante dikush per te bere dicka qe jo vetem e shihja si obligim shpirteror, por me falte kaq kenaqesi. Pastaj c’do fitonin arabet me kete pagese? Nese do kishin qellim te mbushnin xhamite e Tiranes, kjo ishte a panevojshme, ato ishin te tejmbushura, bile shpesh vrisja mendjen pse ka kaq pak xhami ne Tirane e si nuk e kane ndertuar nje ne Tirane te Re te pakten. “Jo mor vlla, - ja ktheva, - s’na pagun kush. Shkojme per veten tone sepse besojme.“ “Ik ere se e di un – kembenguli shoku yne cub me vendosmeri te palekundur, - ju pagujn ju prandaj shkoni. Po sa ju pagujn? Jo japin noj lek te mir a jo?“ “Eh c’na gjeti – mendova me vete, - hajde mbushja mendjen ketij qe s’na pagujn me shku ne xhami.“ ”Ore, ku ta gjejme me na pagujt, po s’na pagun kush, a merr vesh? Mos ja fut kot.“ Nejse, s’e mbaj mend tamam si u mbyll ajo bisede por e di qe vajti a nja dy-tri here fjala sa andej ketej, ju pagujn, s’na pagujn.
Me Metin kam kohe qe i kam humbur lidhjet. Heren e fundit qe e takova krejt rastesisht para 5-6 vjetesh, ishte duke kaluar me nje VW te vogel e me tha se ishte duke cuar furnizimet ne nje restorant te familjes se tij. Kur e pyeta se ne cilen xhami shkonte, me tha si i zene ne faj se kishte kohe qe nuk shkonte me. “S’te lejne hallet“ me tha. U ndjeva keq.

Gjithsesi e falenderoj Allahun qe ne te gjitha fazat e jetes sime me ka sjelle prane shoke te mire besimtare me te cilet kemi ndare klasat e mesimet, kohen pas shkolle e agjerimet, e mbi te gjitha udhetimet e shkurtra per te falur xhumane ne xhamite e bukura te Tiranes, e me pas Amerikes...


*Armir Taraj punon si inxhinjer civil ne qytetin e New York-ut dhe korespondent per evente fetare te komunitetit musliman te New York-ut per www.examiner.com