Bajram ne shesh.

Armir Taraj


31 dhjetor, vigjilja e Nates se madhe te Vitit te Ri. Ne shtepi ka dite qe behen pergatitjet; mamaja ka lare, pastruar, ajrosur e zbukuruar cdo kend e qoshe te apartamentit, frutat e perimet jane blere, bakllavaja eshte pjekur e sherbetosur, miqte ftuar per darke, mbetet vetem gatimi i gjelleve, mishrave e byrekut. Eshte nje dite mese e gezueshme dhe kjo atmosfere e embel ndihet porsa cohesh ne mengjes, nese cohesh si zakonisht. Por sot jam cuar shume me heret se zakonisht, jam ngritur para mamase, gje qe s’ndodh kurre, jam lare, veshur me rrobat me te mira qe kam, e pa u zbardhur mire po nisem per ne sheshin Skenderbej. Sot eshte po ashtu festa e Kurban Bajramit, e cila, sic eshte bere disa vite rresht, falet ne sheshin kryesor te Tiranes.



Dal jashte duke mbyllur deren me kujdes per te mos zgjuar te tjeret, e menjehere me shpohen hundet nga ajri teper i ftohte. Ben acar. Eci shpejt duke afruar pallton e leshte pas fytyres e mberrij tek stacioni i autobusit, i cili nuk vonon, fatmiresisht. I jap fatorinos nje dyqind lekesh e kthehem nga dritarja duke kundruar pamjet e vjetra familjare por qe kam kohe pa i pare nga dritarja e autobuzit per shkak te mergimit disa vjecar. Jam i gezuar qe me ne fund do e fal njehere Bajramin ne nje shesh te madh sebashku me qindra (ndoshta mijera) shqipetare te tjere. Kur i afrohem sheshit, shoh turmen qe ka filluar tashme te mbushi hapesiren e gjere publike, shiritat e policise qe drejtojne devijimin e trafikut, dhe shume police qe rrine si te ngrire nga i ftohti. Autobuzi ndalet mu perpara xhamise se Ethem Beut e pasi zbrazet thuajse krejt, kthehet djathtas per ti rene rrotull Pallatit te Kultures. E kam lene per te takuar cunin e dajes, 12-vjecar, e gezohem kur e shoh duke me pritur aty ku i pata thene. E takoj duke e puthur dhe futemi ne shesh per te gjetur nje vend te mire per tu ulur. Aty nga mesi fillojne vendet e lira e ulemi ne shtrojet e mira qe kane pergatitur vullnetaret e xhamive organizuese. Kepucet i heqim pa deshire sepse e dime qe kembet do protestojne fort nga i ftohti. Kam marre me vete nje pale corape leshi dhe ja jap kusheririt te vogel i cili ka dale ne shesh kryesisht per te me shoqeruar mua, dhe per kete i jam mirenjohes, ndersa babai i tij bashke me 6 dajat e mi te tjere jane te gjithe ne punet e tyre e s’besoj se kane falur ndonjehere Bajram.



Bejme sikur rehatohemi pak e fillojme te verejme rrotull nesh. Njerezit vazhdojne e vijne me shumice, duket se do mbushet plot, madje dhe shkallet e gjera te Pallatit te Kultures jane zene qe tani. Kudo shoh burra te te gjitha moshave, sidomos te rinj, e kjo me gezon. Diku me tutje duket nje vije ndarese e pertej sektori i grave, edhe ai i mbushur plot. Nje det i vogel me shami, pamje interesante. “Paska femra besimtare plot,” mendoj. “Pse ankohen shoket e mi beqare qe eshte veshtire me gjet nje nuse te mire muslimane?”

Perpara nesh, ne te majte, hijeshon sheshin xhamia simbol e Ethem Beut me Sahatin perbri e minaren elegante. Ne ballkon te minares duket nje silhuete e vogel njeriu. A thua do e therrasi ezanin qe atje, apo thjesht vrojton situaten qe nga lart? Leviz shikimin e mu perballe kemi heroin tone legjendar Skenderbeun me kalin e tij te pandare.



Figura heroike e trimit tone Skenderbe, me veshtrimin e tij te rrepte prej luftetari, shpaten e zhveshur e kalin e tij fisnik, me mallengjen njesoj sikur kam qene femi. Me kujtohen historite e luftrave te tij kundra turqve pushtues, skena sulmi nga filmi “Skenderbeu” e muzika rrenqethese e atyre skenave me kumbon ne veshe. C’do kishte menduar valle heroi yne po te ishte gjalle e te shihte nen kembet e tij kete mase te madhe shqiptaresh qe beheshin gati te kremtonin festen e madhe te “fese se turqve”? Hmmm… patriotizmi im ndihet i lenduar nga kjo pyetje. Turqit mund te na kene pushtuar mendoj, por te pakten nje gje te mire na e sollen, Islamin. Pastaj vete heroi yne e ka kaluar nje pjese te jetes se tij ne kete fe, dhe emri i tij i famshem eshte emer mysliman. Pra c’ka ketu? Ndoshta Skenderbeu yne s’do e kishte patur fare problem se c’fe praktikojne vasalet e tij per sa kohe qe ai ishte mbi kale dhe thirrej zot. Sidoqofte, fakti qe nuk leviz nga forma e tij e hekurt me duket sikur na ofron aprovimin e tij te heshtur.



Ul syte me poshte, aty ku eshte ngritur minberi, apo tribuna a Bajramit, e shoh disa callma, turbane, e veshje klasike islame. Krejt paria e fese sone qenka ne rresht te pare mendoj, ja edhe rrobja jeshile e gjyshit bektashi. A do kete valle ndonje politikan mysliman ne rresht te pare? Dikur, kur falja e Bajramit transmetohej live ne TVSH dhe ne e ndiqnim te gjithe nga shtepia, me kujtohet qe me terhiqte vemendjen prezenca e Azem Hajdarit ne rresht te pare, krah per krah me besimtaret e lideret fetare. Ka kohe qe s’kam pare me nje politikan te shquar duke falur Bajramin.



Nderkohe ne minber ka hipur nje hoxhe i vjeter qe me sa duket eshte vete bosi, Haxhi Selim Muca, dhe zeri i tij i amplifikuar nga altoparlante te vendosur kudo, mundohet te depertoje turmen e madhe, por me shume veshtiresi. Rreth e rrotull duket se ja kane kercitur muhabetit pa te keq. Pyes cunin e dajes si ndihet dhe thote qe eshte mire, megjithese i ftohti na i ka bere kembet dru. Mundohem te kap disa fjale nga hutbeja dhe degjoj dicka per kerkesat e vazhdueshme te myslimaneve te Tiranes per xhamine e tyre te madhe. Zeri i folesit behet i rrepte dhe nje si paralajmerim i drejtohet dritareve te bashkise aty matane. “Ose te na plotesohen kerkesat, ose do jepni llogari perpara ketyre mijera besimtareve.” Me pelqen kjo thirrje, me sjell ndermend diten e votimeve dhe imazhi i mijera besimtareve te mbledhur si sot ketu duke votuar sebashku per kandidatin qe me se shumti do i pergjigjej zerit tone me dritheron.



Me ne fund thirret ikameti e bashke me besimtaret e cliruar ngrihemi ne kembe e drejtohemi ne reshtat e gjate ne sheshin tashme te mbushur plot. Degjohet tekbiri i pare, ngrejme duart tek veshet, Allahu Ekber, Zoti eshte me i madhi. Nje emocion gezimi ma pershkon zemren, solemniteti dhe madheshtia e ceremonise jane mbizoteruese. Tekbiri i dyte, Allahu Ekber, Zoti eshte me i madhi, i ngrej duart ngadale duke dashur ti zgjas momentet sa me shume e ti fiksoj ne memorie. Allahu Ekber, tekbiri i trete, ndjej nje mbushje me gezim e shprese.Allahu Ekber, tekbiri i katert, a jemi me prane Zotit ne keto momente mendoj? Allahu Ekber, tekbiri i peste, Zoti eshte me i madhi, i lartesuar qofte emri i Tij. Allahu Ekber, tekbiri i gjashte, e nxjerr me ze te larte, si nje thirrje drejtuar atyre qe s’degjojne. Allahu Ekber, tekbiri i shtate dhe i fundit i hapjes, nje qetesi e bukur e shoqeron shqiptimin e tij. “Elhamdulilah i rabil alemin….” fillon Fatihaja, “Falenderimi i takon Allahut, Zotit te boterave…” e keshtu vazhdon namazi i Bajramit ne sheshin e madh, sheshin e turmave e mitingjeve politike, i cili po pastrohet shpirterisht sot nga kjo ceremoni e larte fetare. Pas dy rekatesh te shkurtra por mbreselenese, e mbyllim namazin duke pershendetur engjejt ne te djathte e ne te majte “Esselamu Alejkum ue Rrahmetulah” – “Paqja dhe Meshira e Zotit qofte mbi ju”. Me kete pershendetje te thene ne kor ka perfunduar namazi i madh i Bajramit. Buzeqeshja e gezimi na pushton fytyrat e pasi rrokim kepucet tona e i mbathim me te shpejte, perqafohemi me cunin e dajes e i urojme njeri-tjetrit “Gezuar Bajramin”. Rreth e rrotull nesh duket se te gjithe po perqafohen e urohen me gezim. Edhe ne na hane krahet per te tjera perqafime te ngrohta vellazerore e fillojme te keqyrim ne te gjitha drejtimet mos dallojme dike qe njohim.



Ecim ngadale drejt rreshtave te pare bashke me turmen e zhurmshme e te ngazellyer e shohim vullnetaret e shumte qe fillojne te mbledhin shtrojet e panumerta. Me behet qefi qe ja kane bere hyzmetin sic duhet kesaj rradhe, ne kundershtim me namin e keq qe kane muslimanet per organizim te dobet. Aty nga fillimi dalloj nje tip mjekroshi te cilin e njoh menjehere, nje kusheri i imi i cili ka vite qe studion ne Siri. “Abdullah”, e therras. Ai me sheh e syte i qeshin nga gezimi. Afrohemi duke rrezatuar nga hareja e me ne fund marrim nga nje perqafim Bajrami: “…aaaahhh… J”, nuk e di pse por nuk ka si perqafimet e namazit te sapofalur te Bajramit.



Nderkohe qe ne cmallemi e bisedojme, dikush fillon e hedh fishekzjarre. Jane nga ato te voglat qe shiten ne rruge, jo nga ato zyrtaret qe do hidhen ne darke per Vitin e Ri, por fillojne te hedhin aq shume sa per disa momente qielli mbi shesh mbushet plot me drita shumengjyreshe e shperthimet e vogla jane aq te shpeshta sa na krijohet shkuarazi ndjenja e nje pershendetje te vertete zyrtare, si ajo e Vitit te Ri.



Biem dakort qe te takohemi me Abdullahin e vellain e tij pas disa minutash e te shkojme vizita me makinen e tyre. Nderkohe qe kusheriri im i porsagjetur kthehet te ndihmoje vullnetaret per te mbledhur bandierat e tribunes, une e cuni i dajes perfitojme nga rasti per te kapur ne foto disa nga ato momente te bukura te shperndarjes se gezueshme te besimtareve. Ne nje nga fotot me sfond xhamine e Ethem Beut dhe kullen gjigande te rrethuar me skela qe ndertohej pas saj, kap ne aparat nje grup femrash me shami qe bisedonin te shkujdesura e prisnin familjaret e tyre. Nje grup i vogel grashe te thjeshta besimtare, ne ane te sheshit tone te madh, nen hijen mbrojtese te Skenderbeut, teksa i gezohen festes se rralle te dyfishte fetare e gregoriane, presin qe sheshi tashme i cliruar nga mekatet, ti kthehet normalitetit te tij trafik-drejtues derisa te mbushet edhe njehere me skena e banda muzikore per festen e madhe te mbremjes. Ishte nje moment qe mu duk teper i paqshem e i kendshem ne mes te ndryshimit te shpejte e rremujes kaotike qe sundon jeten e perditshme te Tiranes.



Disa kohe me vone ne Nju Jork, u ndergjegjesova se sa subjektiv ishte ky perjetim i imi ndaj asaj pamjeje. Po i tregoja nje mikut tim ndertues te njejten foto, por kesaj rradhe fokusi ishte kulla e madhe e TID ne sfond, pas kulles se zvogeluar te Sahatit, me te cilen po i ilustroja bashkebiseduesit tim qe kishte 14 vjet pa shkelur ne Tirane, se sa ka ndryshuar Tirana e cfare ndertimesh po behen atje. Nderkohe qe i flisja per kullen e per projektin e ri bashkiak per qendren e Tiranes, aitj i mbesin syte tek grupi i besimtareve me shami dhe duke mos e kuptuar qe behej fjale per nje mengjes Bajrami ne shesh, thote me habi: “Pse mor vlla, kaq shume jane shtuar keto? Nck, nck, nck…, ne vend qe me ec para drejt Evropes e modernizimit, po na kthejne mbrapa.”