Një kronikë amerikane e frikës

Nicholas D. Kristof

Para do ditësh, një gazetar i një radioje donte të dinte, nëse mendoja dhe unë si shumë të tjerë, se ata që e kundërshtonin idenë e një qëndre islamike në Manhattanin e Poshtëm ishin thjesht e vetëm fanatikë. Jo, nuk e mendoj kështu. Shumica e atyre që kanë ngritur zërin kundër ndërtimit të qëndrës islamike nuk janë fanatikë; përkundrazi, janë ca tersë qëllimmirë. E njëjta gjë mund të thuhet edhe lidhur me valët më të hershme të intolerancës në historinë amerikane.

Çaprashitjet e egra kundër katolikëve në shekullin e XIX-të tingëllonin bash siç tingëllojnë invektivat e sotme kundër ndërtimit të xhamisë në Ground-Zero. Kjo punë nuk ka të bëjë me urrejtjen, por me frikën, apo me një si panik midis patriotëve, që shkaktohet prej ardhacakëve të rinj, të cilët nuk bartin të njëjtat vlera, nuk besojnë në demokraci, dhe mund të derdhen në mënyrë vrastare mbi amerikanë të pafajshëm.

Ithtarët e këtyre lëvizjeve kundër irlandezëve, gjermanëve, italianëve, kinezëve e emigrantëve të tjerë, ishin më së shumti njerëz qëllimmirë dhe të fisëm, që përpiqeshin t’i dilnin zot vendit të tyre. Por ata ishin të manipuluar prej demagogësh, të cilët dinin të luanin me frikërat e tyre. Ai që sot ngjan si pika uji me këta demagogë është Glenn Beck.

Shumica e amerikanëve në ato mote bënin sehir spazmat e fanatizmit. Ishin të paktë në numur ata mujsharë, që vërsuleshin mbi katolikët, mormonët, etj, dhe i sfilitnin këta të fundit. Por poshtërsira të tilla ishin të mundura, ngaqë amerikanët e moderuar (middle-of-the road Americans) rrinin në ndërdyshje.

Bën vaki, që dyshimi ndaj të huajve, ndaj atyre që sillen e falen ndryshe, të jetë një element që ka të bëjë me rrënjët e me natyrën e egzistencës humane; bën vaki që të jetë një instikt mbijetese, që na vjen prej kohëve, kur paraardhësit tanë banonin nëpër shpella. Por nga ana tjetër ne nuk duhet ta kemi të vështirë të pranojmë, që ky dyshim ndaj të ndryshmëve na ka bërë historikisht të djegim shtriga në turra drush, të internojmë amerikano-japonezë, të kthejmë mbrapsht refugjatë çifutë të ndjekur prej Holokaustit.

Ndoshta paralelja më e fortë e histerisë së sotme kundër islamit është frika e shekullit të XIX-të lidhur me “kërcënimin e katolikëve”, e përhapur nga lëvizja Know Nothing. Në një libër bëhej paralajmërimi, se katolicizmi ishte “burimi më i parë” i të gjitha fatkeqësive të Amerikës, e në të njëjtën kohë përhapeshin përshpërima e thashetheme, të cilat thoshin se deri edhe presidentët Martin Van Buren e William McKinley ishin duke bashkëpunuar në mënyrë të fshehtë me Papën e Romës. Nuk ju duken shumë familjare fabula të tilla?

Zëra të tjerë kritikë paralajmëronin, se Papa ishte në krye të një komploti për të rrëmbyer Luginën e Misisipit (Mississippi Valley), e për të përmbysur demokracinë amerikane. Një gazetar ato kohë u binte borive të alarmit, se “Roma e ka hedhur tanimë vështrimin e përmalluar këtej nga këto anë, ku pontiff-i sovran synon të ngrejë një mbretëri të vetën.”

Historia ka treguar, se dyshime imagjinare ngrihen shpesh mbi diferenca reale, gjenuine e domethënëse. Një numur i madh emigrantësh katolikë nuk ia thoshin shumë në punë të demokracisë. Mormonët praktikonin poligaminë. Sot disa myslimanë ekstremistë bëjnë plane për të rrëmbyer e shpërthyer avionë, ndërsa vetë Islami ka punë për të bërë derisa të zgjidhë problemet lidhur me të drejtat e grave. Demagogët kanë ditur gjithmonë se çfarë të bëjnë: marrin ndeshtrasha dramatike, i fryjnë ato, duke portretizuar, fjala vjen, krahun më të korruptuar të kishës katolike si krahun përfaqësues të të gjithë katolicizmit, ose wahabitët e sotëm fondamentalistë si përfaqësues të Islamit (më përfaqësues se sa myslimanët e shumtë të Indonezisë, të cilët s’e patën hiç për gjë të zgjidhnin një grua në krye të punëve të tyre, gjë që amerikanët s’e kanë bërë ende).

Në shekullin e XIX-të frikërat mbaheshin ndezur e ushqeheshin prej librave të shkruar nga njerëz, të cilët mëtonin “t’i kishin ikur thonjve” katolicizmit. Në këta libra rrëfeheshin në mënyrë ngjethëse e dridhmuese orgjira priftërinjsh e murgeshash; rrëfehej gjithashtu, se si rrëmbeheshin vajza e mbaheshin në qilarë të fshehtë, se si shtihej në punë për të përdhunuar murgeshat një rrjet tunelesh i ndonjë manastiri. Një grua, që ngrinte pretendimin se kish qënë një skllave seksi e një prifti, shkruajti një libër kujtimesh, në të cilin thosh se katolikët vrisnin djem të rinj, dhe mishin e tyre e grinin për ta bërë salsiçe për ta nxjerrë në shitje.

Këto lloj rrëfenjash shërbyen për të përndezur e trazuar keqas ndërgjegjet e ndoca patriotëve, të cilët më 1834, afër Bostonit, sulmuan manastirin e ursulinëve, dhe i vunë flakën atij. Dyshime kësodore kanë patur për tabelë qitjeje emigrantët e të gjitha stinëve e të gjitha llojeve. Gjatë Luftës së Parë Botërore u përhapën thashetheme, sipas të cilave gjermano-amerikanët po helmonin ushqimet, gjë që e bëri presidentin Theodore Roosevelt të lëshonte paralajmërimin, se “socialistët e gjermanizuar” ishin “më të këqinj se sa një murtajë”.

Retorika anti-Semite asnjëherë nuk ka reshtur së mbrojturi tezën, se çifutët komplotojnë kundër Shteteve të Bashkuara. Nga një anketim i vitit 1940 rezultoi, se 17 përqind e amerikanëve i konsideronin çifutët një “kërcënim për Amerikën”.

Kinezët këtejpari janë denoncuar, përndjekur, e linçuar; në vitin 1945, kreu i një komisioni qeveritar s’e pati për gjë të nxiste publikisht “shfarosjen e japonezëve me kuç e me maç”. Ndërsa ngjarja që na mbulon me turp është një tjetër: racizmi anti-aziatik na bëri që, gjatë Luftës së Dytë Botërore, të internojmë 110 000 japonezë.

Sa më sipër është trashëgimia jonë. Dhe më e bukura është që secili grup, me t’u pranuar pas mundimesh të mëdha si pjesë e kombit amerikan, është bërë pjesë e histerisë kundër grupit të sapombërritur (në vitin 1930, një radio e Atit Charles Coughlin nuk linte gjë pa thënë kundër çifutëve në emisionet e veta). E njëjta plagë ka zënë të malcohet për herë të n-të: nuk lihet gënjeshtër pa thënë lidhur me besimin fetar të Presidentit Barack Obama, ndërsa përpjekjet për ta shtënë ligsht në punë frikën prej qëndrës islamike të propozuar për t’u ngritur në Manhattan nuk kanë të reshtur.

Por ne kemi, gjithashtu, edhe një traditë tjerë të lavdishme, të mpleksur me trashëgiminë e mësipërme, në historinë amerikane. Është tradita e tolerancës, e dashurisë për tjetrin, dhe e lirisë së besimit fetar, e cila ka rezultuar në çdo kohë të jetë më e fortë se sa impulset e lëvizjes Know Nothing.

Ne u kemi bërë thirrje njerëzve të moderuar të vendeve myslimane që ta ngrejnë zërin kundër ekstremistëve të tyre, e të vihen në mbrojtje të vlerës së tolerancës, tek e cila ata thonë se besojnë. Ne amerikanët duhet të kemi guximin të bëjmë të njëjtën gjë këtu brenda.

Marrë nga gazeta New York Times, shtator 2010
Ne shqip marre nga Respublica.al