Fabian Zhilla
Projektligji për arsimin parauniversitar ka nxitur një debat publik në lidhje me mardhëniet midis publikimit të simboleve fetare dhe institucioneve publike. Në fakt, kjo inisiativë ligjore ka risjellë për të disatën herë, diçka që tani duket të jetë kthyer thuajse në diskutim kronik--ndarja e kufijve midis fesë dhe shtetit. Sipas pikës 4 të nenit 36 të këtij projektligji, në institucionet arsimore parauniversitare, do të ‘ndalohet ekspozimi i simboleve fetare...., përveçse në shkollat ku mësohen lëndë fetare’. Vetë projektligji nuk bën një përcaktim se çfarë ka parasysh ligjvënësi me simbol fetar, duke e lënë interpretimin e tij shumë evaziv dhe me mundësi të larta abuzimi.
Shqetësimi i ngritur është se ky nen, megjithëse juridikisht në pamje të parë duket se nuk ka të bëjë me nxënësit, është përsëri i paqartë. Vetë Ministri Tafaj ka lënë të nënkuptohet një gjë të tillë. Ky i fundit , në emisionin ‘Studio e Hapur’ në televizionin ALSAT, dt.12/12/2010, do të shprehej se ‘simbolet [fetare] kanë të bëjnë natyrisht me mjedisin por kur bëhet fjalë për personin atëherë ligji parashikon një rregullore në shkollë dhe kjo rregullore të jetë e zbatueshme nga të gjithë”. Nga ana tjetër, kjo pikë në mënyrë të qartë, diskriminon ato mësuese femra të cilat mbajnë shami qofshin këto muslimane apo dhe të krishtera, në rastin e murgeshave. Diskriminon dhe ata pedagog që mbajnë një kryq apo simbolika të tjera fetare të shfaqura publikisht në paraqitjen e tyre.
Ky nen dhe qëndrimi i Ministrit Tafaj në këtë kontekst, ka tre probleme thelbësore: mungesa e kohezionit në politikat arsimore; konfuzioni politik; dhe keqperceptimi mbi multikulturalizmin dhe laicizmin.
Cilat janë këto probleme?
Problemi i parë lidhet me mungesën e kohezionit të politikave në arsim. Një ndër synimet kryesore dhe të trumbetuara si një avangardë e reformave në arsimin shqiptar nga mazhoranca aktuale, ka qenë, ndër të tjera, dhe ndikimi i politikave anglofone në arsimin parauniversitar shqiptar. Kujtojmë këtu iniciativën e nisur në këtë aspekt nga ish ministri i arsimit Pollo dhe deklaratat e vetë Kryeministrit Berisha gjatë kohës së vizitës së Kryetarit të Unionit të Anglofonisë Botërore në Shqipëri, Lordit Watson, shtator 2009.
Nga ana tjetër, Ministria Arsimit dhe e Shkencës (MASH), aktualisht, ka ftuar ekspert britanik për konsulencë në lidhje me reformat e arsimit në vend. Në këtë aspekt, ka një konfuzion midis asaj që predikohet në publik dhe asaj që zhvillohet në praktikë. Neni i mësipërm është një tregues i mungesës së kohezionit të strategjive në arsim. Siç dihet, në sistemet paraunivesitare të sferës anglo-saksone nuk egzistojnë ndalime në lidhje me paraqitjen fetare si të nxënësve ashtu edhe të mësuesve. Në rastin e simboleve fetare, ndalimi i tyre bëhet vetëm në ambientet e institucionit arsimor dhe jo më gjerë. Diversiteti kulturor dhe fetar është një ndër asetet me të rëndësishëm që sistemet arsimore anglo-saksone reklamojnë. Ata shpesh ‘mburren’ me këtë vlerë, duke e shprehur këtë element si faktor dallues dhe cilësor nga sistemet e tjera ekuivalente.
Problemi i dytë lidhet me koincidencën e këtij projektligji me aksionet politike së fundmi të të dy forcave politike me qëllim përfitimin e votave të elektoratit ‘fetar’. Këto fillimisht filluan me ‘ofertën’ e Ramës për ngritjen e xhamisë së madhe në qendër të Tiranës, deklaratë e cila u pasua nga replikat me nota ‘fetare’ të Olldashit. Vetë Kryeministri Berisha do të priste në zyrën e tij përfaqësuesit më të lartë të Komunitetit Musliman Shqiptar. Megjithatë, oferta e Ramës u duk që kësaj here ishte më e besueshme dhe kjo mbase krijoj shqetësime të natyrshme për mazhorancën. Këta të fundit duhet të bënin diçka më serioze sesa thjesht të mjaftoheshin me takime formale më përfaqësuesit e komuniteteteve fetare.
Në këtë aspekt, një ndër shqetësimet e ngritura, është se ky nen mund të jetë përdorur si instrument politik nga mazhoranca. Pika 4 e nenit 36 duket se prek më shumë komunitetin e besimtarëve musliman, kjo pasi ai diskriminon pikërisht nxënëset dhe mësueset e mbuluara. Kështu që, në të kundërt me ‘ofertën’ e Ramës bërë muslimanëve kryeqytetas, mekanizmi balancues i mazhorancës është i një forme tjetër--forma e presionit ligjor nën emrin e laicitetit. Shqetësimi legjitim është se, këta të fundit, mundet fare mirë ta kushtëzojnë abrogimin e nenit të shumpërfolur me kapitalizmin e votave të besimtarëve musliman në veçanti dhe elektoratit fetar në përgjithësi. I menjëhershëm ka qenë kundërshtimi për këtë nen i Komunitetit Musliman Shqiptar por dhe i arkipeshkvit të Tiranës dhe Durrësit, z. Rrok Mirdita.
Nga ana tjetër, dyshimi se ky nen mund të ketë insinuata politike, lidhet edhe me faktin se ai bie ndesh me Kushtetutën dhe me ligjin për mbrojtjen nga diskriminimi që u miratua një vit me parë nga vetë kjo mazhorancë. Kështu që ligjërisht ai mund të rrëzohet fare lehtë. Për më shumë, mazhorancës aktuale nuk do t’i interesonte të hapte një sagë të një natyre tjetër juridike me Strasburgun, siç është ajo e diskriminimit për arsye fetare. Ajo tashmë ka një ‘faturë’ shumë të shtrenjtë financiare për të paguar për çështje pronash. Hapja e një sipari tjetër në këtë drejtim do të ishte katastrofë sa politike por dhe financiare për qeverisjen aktuale.
Problemi tretë dhe me thelbësor, është keqperceptimi që ka MASH, në këtë rast e përfaqësuar nga z. Tafaj, në lidhje me marrëdhëniet midis institucioneve publike dhe simboleve fetare. Ministri Tafaj në emisionin e cituar më sipër-- kur u pyet nga znj. Elsa Ballauri, në lidhje me atë se si do të implementohej ky ligj, kur dihet se kjo lloj qasje mund të ketë karakter diskriminues për personat që kanë veshje sipas një prej besimeve fetare-- do të shprehej se ‘‘gjendja është e qartë[...]shkollat publike ne i kemi shkolla pa shami’.
Me pak fjalë, ajo që Ministri Tafaj nënkuptoi në qëndrimin e tij, ishte se konstrukti social dhe kulturor i brezit të ri do të zhvillohet nëpërmjet një qasje tërësisht hermetike, dhe në të kundërt me trendin kulturor global. Sipas tij, ai është i destinuar të ndërtohet mbi baza përjashtuese dhe dalluese. Pra, nxënësi shqiptar, megjithëse të nesërmen do të jetë një shtetas evropian i cili mund të ndajë jetën, profesionin apo shumëçka me dikë tjetër (feje, ideologjie, ngjyre), do duhet që në gjenezë të edukimit të tij të sintetizojë botëkuptimin mbi ndasitë/segregimin dhe jo respektimin e të ndryshmes.
Në fakt, ajo që Ministri Tafaj u përpoq të shpjegonte është, në një farë mase, dhe reflektimi që ka sot në përgjithësi elita post-komuniste shqiptare, qoftë kjo akademike por dhe politike. Fatkeqësisht, ndjehet një nervozizëm në mjediset intelektuale të cilët e shohin laicitetin si antitezë të fetares. Është shumë e paqartë dhe jo konstruktive mënyra sesi artikulohen nocionet e laicizimit në Shqipëri. Për të shmangur këtë konfuzion dhe për të qenë në kohezion më metodologjitë arsimore anlgo-saksone të pretenduara nga MASH dhe mazhoranca, do të ishte mirë që edhe interpreptimet per laicizmin të merreshin prej tyre. Kjo do të shmangte inkonsistencën midis vlerave dhe ligjeve që i mishërojnë ato.
Për më tepër, në kontekstin shqiptar, modeli laicizmit anglo-sakson do të ishte më efikas dhe funksional. Të njëjtin mendim ndan dhe studiuesi për çështjet fetare në Shqipëri z. Besnik Sinani. Edhe vetë bazat e shtetit laik shqiptar nuk janë hedhur duke e parë fenë jashtë sferës publike. Sinani, në këtë kontekst, argumenton se ‘eksperienca jonë e paktë republikane nuk është ngjizur mbi ekzekutimin e klerikëve, por me bekimin, ndihmesën, e pjesëmarrjen e tyre, siç është parë në shpalljen e pavarësisë e gjer tek qeveria jetëshkurtër e Nolit.’ (Shekulli 29/04/2009).
Nga ana tjetër, laiciteti nuk duhet kuptuar si mekanizëm konservues nën pretekstin e neutralitetit përjashtues. Në të kundërt, ai duhet të jetë një instrument social integrues për kulturat dhe besimet e ndryshme. Sociologë të njohur në lidhje me këtë problematikë janë kritikë të formave asnjanësuese të stisura nën petkun e laicizmit. Profesori i Universitetit të Yale, Jeffrey Alexander, nënvizon se mekanizmat që e përdorin laicitetin si platformë ideologjike për t’u mbrojtur nga traditat e reja kulturore apo dhe fetare, janë të dështuara dhe nuk kanë sjellë efekte pozitive në shoqëritë liberale. Ai cilëson se multikulturalizmi dhe gjithpërfshirja duhet të jenë qëllimet dhe objektivat të cilat duhet të orientojnë shoqëritë e sotme demokratike. Ai kundërshton me forcë çdo politikë të natyrave izoluese për traditat dhe fetë/ideologjitë e ndryshme nga ato të maxhorancës dominante.
Profesor Alexander shprehet se demokracitë liberale në vend të ‘mureve izoluese’, për t’u mbrojtur nga grupet e tjera kulturore, duhet të promovojnë komunikimin dhe integrimin. Shteti duhet të krijojë hapësirat e mundshme për këtë qëllim dhe jo të sillet ‘armiqësisht’ dhe në forma ‘militare’ me të ‘kundërtit’.
Në këtë drejtim, përfaqësimi i laicizmit përjashtues në institucionet publike, i cili përpiqet të politizohet në pikën 4 të nenit 36 të projektligjit në fjalë dhe të sintetizohet në opinionin e mësipërm të Ministrit Tafaj, rrezikon të zhvlerësojë sistemin e edukimit nga një ndër vlerat më kryesore, siç është ajo e respektit për kulturën, fenë dhe mendimin e tjetrit. Kjo lloj qasje në arsimin parauniversitar rrezikon të prodhoje një shoqëri me identitete të steriotipizuara dhe me deformime sociale.
Në këtë aspekt, politikat e arsimit në të gjitha nivelet duhet të bazohen në multikultularizëm dhe jo në ‘laicizmin’ diskriminues. Kjo do t’i ndihmojë më shumë të rinjtë shqiptarë për t’u integruar më lehtë në globalizmin e vlerave. Ky lloj mentaliteti emacipues do t’i bëjë ata më të gatshëm për t’u përballur me qytetarinë evropiane.
Marre nga Revista MAPO
Nuk ka komente:
Posto një koment