Shqiptarë dhe shqipfolës apo kryqëzata e rekonkuistas

Besnik Sinani

Në botime periferike online, kryesisht me ngjyrim nacionalist e katolik, ka vite që formulohet një përkufizim i ri i qënësisë shqiptare, i cili vendos një demarkim thelbësor midis kolektivit shqipfolës dhe “shqiptarëve të vërtetë”. Ky dallim ngrihet mbi pretendimin se, midis atyre që flasin shqip sot ka prej atyre që nuk janë shqiptarë në karakterin racor dhe etnik të tyre. Kësisoj, shqiptar nuk është detyrimisht ai që “bukës i thotë bukë…” (përcaktues gjuhësor ky), por ai që përveç të folurit shqip si gjuhë primare (gjuhë e nënës), gëzon dhe pastërtinë e duhur racore dhe etnike. Ky dallim, më shumë sesa artikulim i mirëfilltë karakteristikash racore të shqiptarit “të vërtetë”, shfaqet si përkufizim negativ që mëton të dallojë ata shqipfolës që janë “pasardhesit e ushtarakve e kolonve te sjellun nga Turqia, Egjypti, Arabia…”, shqipfolës “turko -arabë”. Si çdo doktrinë raciste, ky ligjërim mvishet me histori pesë groshësh, por dalluesi që shënon këta “pasardhës turko – arabë” cilësohet jo nga karekteristika racore, por nga identifikimi fetar me Islamin.

Në një prej këtyre botimeve, Revista Drini, në një artikull rreth protestave në Prishtinë që kërkojnë ndërtimin e një xhamie të re shkruhet kështu: “disa qindra gjysëm shqipfolësa me gjuhë, e arabo-turq në shpirt, bllokojnë rrugët e kryeqendres së Dardanisë për t’u lidhë namaz (lutje në mënyrën primitive arabe) për Zotin e tyne, që i thonë Allah…”. Në gjithë këtë literaturë, ky përcaktues etnik dhe racor (turko-arab) përdoret si shënues negativ fetar për myslimanët. Ata myslimanë shqiptarë me identitet të shpallur fetar shënohen me degradim racor që nuk përjashton huazime nga terminologjia fashiste, italiane e para-luftës, që paraqet shqiptarët si “krijesa me bisht”, e ricikluar kjo më së fundi sa në fjalime klerikësh katolikë, e deri në kontribuesit e faqeve si Zemra Shqiptare, Trepça, Revista Drini, etj.

Kushdo që shënohet pra, si një prej këtyre pasardhësve të kolonëve turq apo arabë, nuk i nënshtrohet analizave të ADN-së, matjes së gjerësisë së kafkës apo të hundës etj., sepse është identiteti mysliman ai që sjell mbi vete dhe njollën e racës dhe etnisë inferiore. Natyrisht, kur dikush shënohet si pjesëtar i racës inferiore midis shqipfolësve, legjitimiteti dhe të drejtat si anëtar i bashkësisë i mohohen, duke u shpallur si mishi i huaj brenda kësaj qënësie të pastër shqiptare.

Këtu qëndron dhe shkëputja nga një artikulim i mirëfilltë racist, ku raca shihet si karakteristikë e pandryshueshme, statike, sepse “turko-arabit” shqiptar i ofrohet mundësia e emancipimit etniko-racor, një upgrade në racën e nderuar dardane, nëpërmjet apostazisë, dorëheqjes nga Islami.

Kryqzata për Rekonkuistan

Ky ligjërim, më së shumti periferik, potencohet veçanërisht në kontekstin e “luftës kundër terrorizmit”, “integrimit evropian” të shqitarëve etj. Njëkohësisht, kontribuesit e këtij ligjërimi po bëhen më prezentë në median e rrymës kryesore, teksa potencohen edhe nga ligjërimi i figurave aspak periferike në establishmentin mediatik, politik dhe kulturor të shqiptarëve.

Pak vite më parë, z. Mustafa Nano do shkruante se “kërkohet një identitet i qartë etno-kulturor-fetar”. Pyetur nga z. Nano, “Harmonia ndërfetare në Shqipëri është një legjendë apo një realitet i bukur?”, Drejtori i Bibliotekës Kombëtare të Shqipërisë, z. Aurel Plasari përgjigjet:

“E gjykoj thjesht si një një kompromis: midis mbasardhësve të atyre që e tradhtuan Jezu Krishtin (pak rëndësi ka se ç’përqafuan mbas kësaj tradhtie, por në një moment ishin të pagëzuar më Krishtin dhe e mohuan atë) dhe mbasardhësve të atyre që nuk e kryen një tradhti të tillë, pavarësisht rrjedhojave. Sot, pra, bashkëjetesën e quaj: kompromis në mungesë alternative, në mungesë të situatës ideale “një komb, një gjuhë, një fe”.

Jo vetëm në sytë e ekstremistëve që artikulojnë qënësinë shqiptare në terma racorë përjashtues, por dhe në sytë e elitave kulturore, “situata ideale” karakterizohet nga “një komb, një gjuhë, një fe”.

Edhe në rafshin e debatit politik, Ardian Vehbiu ka vënë në dukje atë që ai e quan mentalitetin e kryqtarit në ligjërimin politik shqiptar për të demonizuar oponentin politik duke i mveshur atij mëkatin e identifikimit me terma apo origjina ideologjike apo gjenealogjike islame, një process që Ervin Hatibi e cilëson si “islamizim me dhunë i armikut politik”.

Eseistika e rekonkuestës, sic e ka cilësuar Ervin Hatibi, ndërtohet njëkohësisht mbi premisën e rimarjes së teritorit të humbur fetar e kulturor Islamit, ashtu edhe në dimensionimin e identifikmit në llogoren e duhur në “luftën e qytetrimeve”.

“Në cilën ngjarje të madhe të historisë botërore do të donit të kishit qënë protagonist?”, pyet M. Nano në intervistën e tij me deputeten e partisë socialiste të Shqipërisë, znj. Ledi Shamku Shkreli, e përfolur si ministere e mundshme e arsimit në rast të një fitoreje socialiste në zgjedhjet e përgjithshme?

“Në mbrojtjen e Kostandinopojës”, përgjigjet ajo, “Besoj rënia e saj ka qenë ngjarja që shenjoi thellë shorten e këtij vendit tonë.” Kryqëzata për rekonkuistan (ripushtimin e teritorit të humbur fetar e kulturor, replikë simbolike e rekonkuistas spanjolle) si deklarim dhe program politik e kulturor pra, i ka lënë periferitë e publicistikës amatore dhe të vrerosur të rrënzave të ekstremizmit të izoluar, për t’u bërë pjesë e ligjërimit të rrymës kryesore të luftës kulturore në Shqipëri.

Një politikan i pozitës në Shqipëri, deputeti Mark Marku, pyetur gjithashtu nga z. Nano se në cilën ngjarje të historisë botërore do donte të ishte protagonist, u përgjegj, gjithashtu, në “mbrojtjen e Kostandinopojës”.

Pyetur përsëri nga z. Nano nëse “Ne shqiptarët jemi europianë me titull të plotë?,” znj. Shamku përgjigjet:

“Ne shqiptarët kemi qenë europianë me titull të plotë. Më pas u nximë, u skuqëm e u zverdhëm. Tani jemi në kërkim të vetvetes”.

Edhe për znj. Shamku humbja e karakterit evropian të shqiptarëve paraqitet me tone ngjyrash që të kujtojnë tonet e terminologjisë raciste: “… u nximë, u skuqëm e u zverdhëm”.

Konsensusi kombëtar shqiptar ka njohur gjuhën si elementin unifikues, e cila ka bashkuar në projektin kombëtar shqipëtarë të bashkësive të ndryshme fetare. Ky lloj konsensusi sot është vënë në dyshim nga ata që “rikthimin e vijës së Theodhosit” e shohin si mundësi për të pretenduar territore kulturore e fetare të konsideruara të humbura, një rekonkuistë që motivohet nga i ashtuquajturi riparim i aksidentit historik të konvertimit të shqiptarëve në myslimanë.

Pyetja pra, duhet të ngrihet nëse në emër të një identiteti evropian përjashtues, i bazuar në vlera që edhe në Evropë janë të kontestuara, shqiptarët janë gati të sakrifikojnë përfytyrimin mbi vetveten si komb i bashkuar nga gjuha, por me fe të ndryshme. Nëse ky kuptim i deritanishëm i qënësisë shqiptare ia vlen të ruhet, atëherë kërkohet një përpjekje intelektuale rezistence, që i duhet të përballet me invazionin e simboleve, hapësirave publike, formulimeve apo dhe riartikulimin e heronjëve dhe simboleve të trashëguara. E kundërta nuk mund të jetë vetëm se nxitja e formulimeve alternative që do jenë detyrimisht disintegruese.

Botuar ne Revisten Shenja, Shkup Gusht 2011.